تحلیل فقهی و حقوقی صحت شرکت وجوه از منظر فقه مذاهب اسلامی

فقهای مذاهب مختلف اسلامی، با توجه به ترکیب و نوع آورده ‌ها، انواع شرکت را به چهار دسته عنان، اعمال، وجوه و مفاوضه تقسیم نموده ‌اند. در مورد تعریف، آثار و احکام و حتی صحت یا عدم صحت این شرکتها اختلاف ‌نظرات اساسی میان مذاهب مختلف اسلامی وجود دارد. با توجه به اختلاف دیدگاههای فقهی و حقوقی، سکوت قانون مدنی و رواج زیاد شرکت وجوه در جامعه، دامنه این اختلاف ‌نظرات در مورد شرکت وجوه بیش از شرکت مفاوضه و اعمال است. مهم‌ترین دلایل موافقان صحت شرکت وجوه مواردی چون اجماع سکوتی، اصل صحت، توجه ویژه اسلام به کسب روزی و تعاون و شباهت ماهیت شرکت وجوه با برخی عقود مجاز شرعی مانند وکالت و قرض است. در مقابل، مخالفان صحت شرکت وجوه نیز به دلایلی چون عدم امکان اختلاط در وجهه و اعتبار، غرری بودن شرکت وجوه، اجماع و عدم وجود دلیل شرعی مبنی بر صحت این شرکت تمسک می ‌جویند. در این مقاله با نگاهی به کتب فقهی فقهای امامیه، حنفی، حنبلی، مالکی و شافعی و با بهره مندی از روش تحلیلی، توصیفی بعد از تعریف شرکت وجوه، با تجزیه و تحلیل دلایل مخالفان و موافقان صحت شرکت وجوه، در نهایت با تاکید بر پاسخهای حلی و نقضی که به دلایل مخالفان و موافقان صحت شرکت وجوه داده می ‌شود، این نتیجه حاصل می ‌گردد که علی‌رغم نظر مخالفت برخی فقها، با عنایت به فقدان دلیل قطعی مبنی بر عدم صحت این شرکت، اصل حاکمیت اراده و نیاز جامعه به شرکت وجوه می ‌بایست با توجه به سکوت قانون و با عنایت به اصل چهار و یکصد و شصت و هفت قانون اساسی، نظر فقهایی که این شرکت را شرکتی صحیح تلقی می ‌نمایند را پذیرفت.

Jurisprudential and Legal Analysis of Wujuh Partnership from the Perspective of Jurisprudence of Islamic Schools of Thought

Based on the type and combination of raised capital, Partnership has been divided into four types of ‘Inan, A‘mal, Wujuh and Mufawadhah. Opinions differ greatly over the validity or invalidity of these types of partnership. Analyzing Islamic books reveal that disputes over A‘mal and Mufawadhah partnership are more conspicuous. This controversy among Islamic jurists has made its way into the legal books as well. The most important reasons expressed by proponents of the validity of Wujuh partnership is related to the existence of some Hadiths, silencebased consensus, the special concern of Islam for cooperation and the nature of this partnership being a mixture of mandate and bail contracts. Instead, the opponents point out the incompatibility with public policy and morality, uncertainty, consensus, lack of Shariahbased evidence in support of the validity of this partnership and consensus. Putting emphasis on Shiite writings and taking a glance at Hanafi, Hanbali, Maliki and Shafi‘i works and analyzing the reasons expressed by the proponents and opponents, this article seeks firstly to define Wujuh partnership and its various types, and reaches this conclusion that Wujuh partnership, in its common concept, is null and void in Shiite and current Iranian law accordingly.