تاثیر مصلحت اجتماعی در حکم فقهی فرزندخواندگی در مذاهب اسلامی

فرزندخواندگی یا به ‌اصطلاح فقهی آن «تبنّی»، عنوانی کهن است که امروزه نیز مصادیق نوین فراوان در کشورهای اسلامی و غیراسلامی یافته است. این عنوان با قضیه ای در تاریخ اسلام که حاکی از رسمی دیرین در زمان جاهلیت است، پیوند خورده و شان نزول آیات چهارم و پنجم سوره احزاب را فراهم آورده است. قضیه فرزندخواندگی زید بن حارثه توسط پیامبر اسلام در حالی که آیات سوره احزاب دال بر ممنوعیت فرزندخواندگی به شکل دوران پیش از اسلام، یعنی تسری کلیه احکام فرزندان حقیقی به فرزندخوانده، موجب شده است در مذاهب اسلامی تحلیل این مسئله مورد توجه و مداقه بیشتری قرار بگیرد. با مرور تاریخ زندگانی جوامع بشری، همیشه انسانها از زاویه پیوندهای عمیق انسانی و نوع‌دوستی توجه ویژه‌ای به کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست داشته‌اند، علاوه بر آن در جوامع اسلامی تعالیم عالی دین مبین اسلام، اهتمام به امور ایتام را مورد تاکید ویژه قرار داده است. از سوی دیگر فرزندخواندگی در شرایط کنونی، نقش و فایده چشمگیری در استحکام به کانون خانواده‌های بدون اولاد و سالم‌سازی جامعه و رفع مشکلات روحی اطفال بی‌سرپرست و کاهش ناهنجاری‌ها دارد. از آنجا که احکام اسلام دائرمدار مصالح و مفاسد است و این مصالح و مفاسد به خصوص آنجا که در زمینه امور اجتماعی است معقول‌المعنا و قابل درک بوده و می‌تواند راهگشای معضلات اجتماعی قرار گیرد، از این منظر، بررسی حکم فقهی فرزندخواندگی با تاکید بر نقش مصلحت و مسائل نوپیدای آن می‌تواند پاسخگوی مشکلات این دسته از کودکان در خانواده میزبان یا خانواده مراقب باشد.

The Impact of Social Expediency in Jurisprudential Law of Adoption in Islamic Denominations

Adoption, which is called “tabanni” in jurisprudential terminology, is a precedent subject that has also found many new examples in Islamic and nonIslamic countries. This title has been linked to an incident in Islamic history, i.e. the historical narrative of Zayd ibn Harithah who was adopted by the Prophet of Islam, which indicates a long standing custom at the time of ignorance, and provided the status of the revelation for the fourth and fifth verses of Surah AlAhzab. The verses of Surah AlAhzab refer to the prohibition of adoption in the form which was common in the preIslamic era, i.e. passage of all provisions of Sharia laws about the real children to adopted children. Therefore, analysis of this issue has been considered as an important issue in different Islamic denominations. With a review of the history of human life in different societies, we can see that humans have always paid specific attention to orphans or neglected children. Additionally, in Islamic societies, the high teachings of Islam have emphasized the importance of dealing with the affairs of the orphans. On the other hand, adoption in the present situation has a remarkable role to play in strengthening the foundations of childless families and improving the wellbeing in the society and eliminating the psychological problems of orphans and reducing abnormalities. Since Sharia laws are based on expediency of individuals and the society, and can be used to solve social problems, analysis of the jurisprudential laws of adoption, emphasizing the role of expediency and new inquiries around the issue, can find solutions to the problems of this group of children in the host family or the guardian family.