درآمدی بر شاخص‌ های فرهنگی مطلوب

از مهم‌ترین مقدمات لازم برای مدیریت و برنامه‌ریزی فرهنگی، شناخت و ارزیابی دقیق از اوضاع جاری فرهنگ است که این کار مبتنی بر ملاک‌ها یا ابزارهایی موسوم به شاخص‌های فرهنگی انجام می‌شود. اما پیچیدگی فرهنگ و کثرت عوامل و عناصر آن و نیز مبانی و دیدگاه‌های مختلف در این زمینه، موضوع شاخص‌های فرهنگی را به مسئله‌ای جدی تبدیل کرده است؛ چرا که در سنجش فرهنگ، از همان ابتدا با این سوال مواجه هستیم که شاخص‌های مطلوب برای سنجش فرهنگ کدامند و بایستی از چه ویژگی‌هایی برخوردار باشند. به بیان دقیق‌تر، مبنای تعیین شاخص‌ها چیست و چگونه و با کدام منطق می‌توان آنها را طراحی کرد. پاسخ اساسی به این سوالات، نیازمند توجه به مبانیِ فرهنگ اصیل جامعه، استفاده از تجارب گذشته همراه با نقد شاخص‌های پیشین می‌باشد. در این مقاله که برگرفته از پژوهشی کلی‌تر است. پس از بیان مفاهیم و مبانی نظریِ موضوع و نیز بررسی و نقد مهم‌ترین شاخص‌های موجود، ویژگی‌های لازم برای شاخص‌های مطلوب با استدلال بیان گردیده است. این ویژگی‌ها به‌طور عمده شامل: ارزش‌ها و آرمان‏های اصیل فرهنگی، دوجهتی‌بودن، قابلیت اندازه‌گیری، فراگیری، نظام‌مندی، مقبولیت نسبی، عملی و به صرفه‌بودن است.