تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری

تعریف، مرزبندی و بررسی دقیق مفاهیم، از ضروریات علم است. یکی از مفاهیم مهم در ادبیات جامعه‌شناختی که دچار فقر مفهومی می‌باشد، «تعهد اجتماعی» است. این در حالی است که تعهد اجتماعی، معنایی کهن در اندیشه بشری دارد. یکی از حوزه‌هایی که به این مفهوم پرداخته، «علم اخلاق» است. در این نوشتار با روش مطالعه اسنادی و نقد عقلانی، به بررسی کتاب‌های جامع‌السعادات، معراج‌السعاده و المقامات‌العلیه در علم اخلاق که از کتب اصلی اخلاقی‌اند، پرداخته‌ شده است. در این بررسی، 51 مولفه برای تعهد اجتماعی استخراج شد که در نهایت، در 4 بعد اصلی مقوله‌بندی شده‌اند. این ابعاد بر اساس عمق، دارای ترتیب‌اند. بُعد اول که «خوش‌برخوردی» است، سطحی‌تر از سایر ابعاد است؛ یعنی شخص می‌تواند این بُعد را داشته باشد اما فاقد سایر ابعاد و به‌تبع آن فاقد تعهد اجتماعی باشد. بُعد دیگر «روراست‌بودن» است؛ یعنی شخص علاوه بر خوش‌برخوردی، باید روراست هم باشد. در بُعد «خیرخواهی» ـ که سومین بُعد است ـ شخص علاوه بر خوش‌برخوردی و روراستی، باید خیرخواه نیز باشد و بالاخره بُعد چهارم که عمیق‌ترین درجه را در خلق تعهد اجتماعی دارا است، «پایداری بر خوبی‌ها» و حفاظت از ارزش‌هاست. اگر کسی این 4 بُعد را داشته باشد، می‌توان گفت: «متعهد است».

Social Commitment: A New Concept in Social Science or an Archaic Idea in the History of Thought

Definition, distinction and detailed analysis of concepts are essentials to science. Of important concepts in the literature of sociology, which is poorly conceptualized, is “social commitment”, although it has a lasting origin in human thought. “Ethics” is the field of science that has dealt with the concept. In this paper, we have studied the books “jāmi’ alsa’ādāt”, “mi’rāj alsa’ādah”, and “almaqāmāt al‘aliyyah fi ‘ilm alakhlāq” as the major books of ethics. In this study, we have extracted 51 features for social commitment and have eventually categorized them into 4 main dimensions. These dimensions have an ascending order. The first one, “affability”, is the most superficial i.e. one could have this dimension and be void of others and consequently social commitment. The next one is “honesty’; i.e. in addition to affability, one should be honest too. Regarding “philanthropism” as the third dimension, one should be philanthropist alongside being affable and honest.Finally, the last one, as the most profound level in making social commitment, is “stability of the goodness”. Whenever somebody has these four dimensions, he could be called “committed”.