گسل دولت ـ ملت در تاریخ ایران و نسبت روحانیت با آن (مطالعۀ موردی نهضت ضد استعماری جنوب)

پدیدۀ گسل دولت ملت در جامعۀ ایران، سابقه‌ای طولانی دارد و در تبیین آن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. پژوهش حاضر در جست‌وجوی نسبت علما و روحانیون شیعه با مسئلۀ گسل دولت ـ ملت در تاریخ معاصر ایران است و در این مجال، تمرکز بر مقطع زمانی نهضت‌های چهارگانۀ ضداستعماری جنوب و به‌ویژه دوران مشروطه و جنگ جهانی اول است. در پژوهش حاضر از رویکرد دکتر حمید پارسانیا به‌عنوان چارچوب نظری پشتیبان، برای تحلیل گسل مذکور بهره‌گیری شده است. این رویکرد به‌طور خاص از سه اثر ایشان: هفت موج اصلاحات (نسبت تئوری و عمل) و حدیث پیمانه (پژوهشی در انقلاب اسلامی)، انواع و ادوار روشنفکری و به‌ویژه اثر نخست اخذ گردیده است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش تحقیق کتابخانه‌ای استفاده شده است.مسئله گسل دولت ـ ملت، منحصر به جامعه ایران نیست اما عوامل مسبب آن در تاریخ ایران، در ارتباط با هویت جامعۀ مذکور قابل فهم است. باورداشت‌های تاریخی مردم ایران، اصلی‌ترین عوامل تقویت یا تضعیف این گسل به‌شمار می‌روند. یافته‌های تحقیق نشان‌دهندۀ تاثیر تعیین‌کنندۀ علمای شیعی بر قبض و بسط گسل دولت ـ ملت در جریان نهضت مشروطۀ جنوب و نیز مبارزات مردم جنوب کشور علیه استعمار انگلیس طی سال‌های 1254 1338 ه.ق (1837-1919 م) است و در عین حال موید کارایی «الگوریتم پارسانیا» در توجیه رفتار علمای نهضت جنوب است.

NationState Fault across the history of Iran and the relation of the clergy to it: The Case Study of Southern AntiColonialism Movement

Nationstate fault in the Iranian society has long been there and there have been different views in analyzing it. In this paper, we try to figure out the stance the clergy have had toward the phenomena in contemporary history of Iran; in fact, we focus on four southern anticolonialism movement, especially at the time of constitutional movement and World War I. We put Dr. Hamid Parsania’s approach in our agenda as the supportive theoretical framework to analyse the fault. We have inferred the approach from three works of him specifically the first one: Seven Waves of Reforms (haft moje eslāhāt): the relation of theory to practice, The Story of Bushel (hadithe peymāneh): the study of Islamic Revolution, and Types and Cycles of Intellectualism (anvā’ va advāre roshanfekri). We have used library research to gather the data.The problem of nationstate fault is not restricted to the society of Iran, yet its causes in the history of Iran could be understood in relation to the nature of society. Iranians’ historical beliefs are the major causes of strengthening or weakening the fault. Our findings prove the decisive effect of Shia scholars on catch and spread of nationstate fault in the course of southern constitutional movement as well as southerners’ fights against British colonialism during 18371919. It also supports the practicality of “Parsania Algorithm”[1] in justifying the scholars’ southern movement.[1] By it we mean the guidelines Shia scholars have followed encountering rulers; Hamid Parsania has presented it based on jurisprudential sources and scholars’ practical conduct in his book. This guideline is efficient in understanding politicalsocial practice of scholars in the contemporary history.