تحلیل فضای مفهومی سازه سرمایه اجتماعی در کلام امام علی(ع)

این پژوهش در صدد است تا روابط اجتماعی به مثابه سرمایه اجتماعی را در نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهد. با استناد به خطبه‌ها، نامه‌ها وکلمات قصار حضرت علی7روابط اجتماعی در سطوح خرد و کلان به روش تحلیل محتوای کیفی مضمونی، در کلام امام بررسی شده است. در سطح خرد، رابطه خانواده، خویشاوندان، همسایه‌ها و دوستان که مفهوم سرمایه اجتماعی درون‌گروهی است و در سطح کلان، روابط مسلمانان با یکدیگر و روابط زمامدار اسلامی با مسلمانان در جامعه اسلامی که به اعتماد فراگیر در سطح عمودی بین زمامدار و مردم و سطح افقی بین مردم با یکدیگر منتهی می‌شود، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. روابط این سطح در کلام امام علی7 با لحاظ همبستگی و همگرایی انسان‌ها بر اساس تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز، روابط گسترده انسان‌ها را با یکدیگر مطرح می‌کند که به تثبیت و تقویت سرمایه اجتماعی برون‌گروهی منجر می‌شود. حضرت با عنایت به اصل ایمان و حق‌طلبی در برقراری روابط اجتماعی، به روابط گرم، پیوسته و صمیمی تاکید دارد که به دور از منفعت‌طلبی و سودجویی‌های ابزاری و مادی به سرمایه اجتماعی گسترده منجر می‌شود که دستاوردهای آن شامل همه مومنان در جامعه اسلامی و همه انسان‌ها در جامعه بشری می‌گردد. بر اساس یافته‌های این بررسی، کلام و رهنمودهای امام خود سرمایه جاودانی است که از حیث گفتاری و کرداری می‌تواند تعیین‌کننده‌ای مهم برای حفظ و تقویت سرمایه اجتماعی باشد.

Analyzing the Conceptual Space of Social Capital Construction in the Imam Ali’s Words

This paper explores social relationships as social capital in Nahj alBalaghah. We have resorted to the Imam Ali’s sermons, letters and short sayings to investigate macro and micro social relationships based on qualitative conceptual content analysis. In its micro level, we analyze relationships among family members, relatives, neighbors, and friends, which constitute intragroup social capital concept.On the other hand, in a macro level, we review Muslims’ interrelationship and the relationship of Muslim authority to Muslims in an Islamic society that leads to a comprehensive vertical trust between the authority and people as well as a horizontal trust among people themselves. The latter in the Imam Ali’s words brings about humans’ extended relationships with each other, which leads to establishing extragroup social capital. Regarding two principles of faith and right seeking in establishing social relations, he reiterates such warm, continuous, and intimate relationships that lead to a comprehensive social capital, whose achievements encompass all believers in the Islamic world and all humans in the world, devoid of instrumental and material jobbery. According to our findings in this study, words and guidelines of the Imam form an eternal capital, which can be decisive verbally and practically to preserve and strengthen the social capital.