تحلیل چالش معاصر طبقه‏بندی علوم و نحوه مواجهه با آن

ایران معاصر تحت تاثیر مواجهه با مدرنیته، تغییرات اساسی کرده و ازجمله نهاد علمی کشور، تحت تاثیر دو سده ترجمه و توسعه ساختارهای پیشرفته علمی، با چالش‌های متعددی مواجهه شده است. طبقه‌بندی علوم، یکی از پایه‌ای‌ترین و کلیدی‌ترین چالش‌های نظام علمی کشور است که علی‌رغم اهمیت آن، تا حد زیادی مورد غفلت واقع شده است. توجه به چیستی، چرایی، زمینه‌ها و پیشینه راهکار‌های مواجهه با آن، در این تحقیق، زمینه‌ساز اتخاذ رویکردی راهبردی مبتنی بر ظرفیت حکمت اسلامی می‌شود. مطالعه تاریخ تمدن اسلامی نشان می‌دهد که جهان اسلام (و ایران) در دو دوره با چنین چالشی مواجهه بوده است؛ ابتدا در سده‌های سوم و چهارم هجری، که جهان اسلام با نهضت ترجمه علوم یونانی و هندی مواجهه بوده؛ و ثانیاً، در دوران صفویه که حکومت شیعی ایران، با نابسامانی‌ در نهاد علم، حاصل از سال‌ها سلطه تفکر اشعری روبه‌رو بوده است. در هر دو دوره، حکیمان و اندیشمندان مسلمان به‌ویژه شیعه، در اصلاح و سامان‌بخشی نهاد علم، مدیریت جریان دانش و هدایت تغییرات علم، نقش محوری ایفا کردند و بدین‌منظور به‌عنوان راهبردشناسان تمدن اسلامی به طرح‌ریزی مجدد طبقه‌بندی علوم و ارائه مدلی درونی از آن پرداختند؛ اقدامی که از آن به «تعلیم» یاد می‌شود و افراد محوری آن «معلمان» هستند. مختصات انقلاب اسلامی در زمان حاضر، بیش از هر دوره‌ای به دوره فارابی، «معلم ثانی»، در زمان نهضت ترجمه و دوره میرداماد، «معلم ثالث»، در زمان تشکیل حکومت شیعی و آغاز تمدن اسلامی شیعی شباهت دارد. در این تحقیق با روش تحلیل تاریخی، فلسفی و اجتماعی، چالش طبقه‌بندی علوم بررسی شد و راهکار راهبردی مواجهه با آن، یعنی «تعلیم مجدد» معرفی‌ ‌گردیده است.

an analysis of the contemporary challenge in sciences classification and how to face it

contemporary iran has been changed fundamentally under the influence of encountering modernity, and the country’s scientific institutions, under the influence of two centuries of translation and development of advanced scientific structures, have faced many challenges. sciences classification is one of the most basic and key challenges of the iranian scientific system, which, despite its importance, has been remarkably neglected. paying attention to the nature, reasons, contexts and background of solutions to face it, in this research, lays the foundations for adopting a strategic approach based on the potential of islamic wisdom. studying the history of islamic civilization shows that the islamic world (and iran) has faced such a challenge in two periods. first, in the third and fourth centuries of hijri (ah), when the islamic world faced the translation movement of greek and indian sciences. secondly, during the safavid era, when the shia government of iran faced instability in science, as a result of years of domination by ash’ari thought. in both periods, muslim scholars and thinkers, especially shia, played a key role in reforming and organizing sciences, managing the flow of knowledge and guiding changes in science. for this purpose, as strategists of islamic civilization, they re-planned the classification of sciences and presented an internal model of it - an action that is called teaching and its key people are teachers. the characteristics of the islamic revolution of iran in the current era are more similar to the era of farabi, the second teacher, in the era of the translation movement and the era of mir damad, the third teacher, in the era of the formation of the shiite government and the beginning of the shiite islamic civilization. in this study, through historical, philosophical and social analysis method, the challenge of classification of sciences was examined and a strategic solution to face it, i.e. re-education has been introduced.