علل درونی گسترش اندیشه تکفیر در جهان اسلام معاصر

اندیشه تکفیر به مسئله سلفی‌گری و بازگشت به اندیشه و رویه سلف ارجاع داده می‌‌شود که از صدر اسلام تاکنون اشخاصی مانند احمد بن حنبل، ابن‌تیمیه و ابن ‌عبدالوهاب تبلیغ کرده‌اند و در دوره معاصر گسترش یافته است. هدف این پژوهش بررسی عوامل درونی جهان اسلام در گسترش اندیشه تکفیر است. عوامل درونی، آن دسته از شرایط داخلی جوامع اسلامی‌ هستند که زمینه را برای شکل‌گیری و گسترش این مفهوم آماده کرده‌اند؛ بدین‌ترتیب این پرسش مطرح می‌‌شود که چه عواملی در درون جهان اسلام موجب ترویج و گسترش اندیشه تکفیر در دوره معاصر شده‌ است؟ به نظر می‌‌رسد اندیشه تکفیر با ایده‌سازی و جذب مخاطبان به وسیله سازوکار‌های ارجاع به صحابه اولیه صدر اسلام و با سوء استفاده از برخی ارزش‌های اسلامی‌ توانستند آنان را از دایره مفاهیم مقدس اسلامی‌ دور ساخته و در ذهن حامیان خود حالتی مشروع و ایدئولوژیک بدهند؛ همچنین تجربه گروه‌های تکفیری مانند داعش نشان می‌‌دهد که اندیشه تکفیر برای مخاطبان مناطقی که با فقر، جهل، ناآگاهی و تفرقه و بی‌ثباتی مواجه‌اند جذابیت بیشتری دارد. پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه سازه‌انگاری برای تحلیل مجموعه عوامل درونی دخیل در گسترش اندیشه تکفیر بهره برده است.

the internal causes of the spread of the thought of takfir in the contemporary islamic world

the thought of takfir is referred to the issue of salafism and returning to the thought and practice of the salaf, which has been propagated by people such as ahmad ibn hanbal, ibn taymiyyah and ibn abd al-wahhab since the beginning of islam, and has spread in the contemporary era. this study aims to examine the internal factors of the islamic world in the expansion of the thought of takfir. internal factors are those internal conditions of islamic societies that have prepared the ground for the formation and expansion of this concept. thus, the question arises as to what factors within the islamic world have caused the promotion and expansion of the idea of takfir in the contemporary era? it seems that the idea of takfir by creating ideas and attracting audiences through the mechanisms of referring to the early companions of the early days of islam and by abusing some islamic values, were able to distance them from the circle of islamic sacred concepts and give them a legitimate and ideological status in the minds of their supporters. also, the experience of takfiri groups like isis shows that the idea of takfir is more attractive to the audience of regions that are facing poverty, ignorance, unawareness, division and instability. the current study has taken advantage of the descriptive-analytical method and constructivist theory to analyze the set of internal factors involved in the expansion of the thought of takfir.