پیشران‌‌های فرهنگی مساجد در مدیریت آسیب‌های اجتماعی

مسجد در فرهنگ اسلامی جایگاه ارزشمند و نقش مهمی در نظام‌‌های اجتماعی دارد. مسجد به‌عنوان نهاد تاثیرگذار در عرصه‌‌های اجتماعی، دارای عناصر و عوامل متعددی و مهمی است که می‌‌تواند آسیب‌‌های اجتماعی را مدیریت کند. به این عوامل مهم، پیشران گفته می‌‌شود. درک صحیح پیشران‌‌ها سبب می‌‌شود سیاست‌گذاران اجتماعی برای مدیریت آسیب‌‌های اجتماعی، از ظرفیت‌‌های فرهنگی مسجد بهره جویند. هدف این مقاله، شناسائی و تحلیل پیشران‌‌های فرهنگی مساجد و تعیین روابط میان آنها برای مدیریت آسیب‌‌های اجتماعی است. پرسش اصلی عبارت است از: پیشران‌‌های فرهنگی مساجد در مدیریت آسیب‌‌های اجتماعی چیست و چه رابطه‌‌ای بین پیشران‌‌های مذکور برقرار است؟ پژوهشگر برای حل مسئله پژوهش، از روش تحلیل محتوای کیفی برای یافتن پیشران‌‌ها بهره جست و سپس با استفاده از روش ساختاری تفسیری، روابط بین هر یک از پیشران‌‌های شناسائی‌شده را مورد تحلیل قرار داد. پیشران‌‌های شناسائی‌شده عبارتند از: «توسعه و گسترش گروه‌‌های جهادی»، «ترویج ارزش‌‌های دینی در محله‌‌ها»، «توسعه نشاط اجتماعی»، «توسعه و گسترش فعالیت‌‌های تفریحی ورزشی»، «نقش محوری مسجد در محلات»، «به‌کارگیری و بهره‌‌مندی از ظرفیت‌‌های پیرامونی» و «منزلت اجتماعی بالای مساجد در بین مردم». پیشران‌‌های مذکور در شش سطح ساختاربندی شدند.

Cultural Drivers of Mosques in Social Harms Management

The mosque has a valuable place in Islamic culture and plays an important role in social systems. The mosque, as an influential institution in the social arena, has many important elements and factors that can manage social harms. These important elements are called cultural drivers. A proper understanding of the cultural drivers makes social policymakers take advantage of the mosque’s cultural potential to manage social harms. This paper aims to identify and analyze the cultural drivers of mosques and determine the relationships between them to manage social harms. The main question is: What are the cultural drivers of mosques in the management of social harms and what is the relationship between these cultural drivers? To solve the research problem, the researcher used the qualitative content analysis method to find the cultural drivers and then analyzed the relationships between each of the identified cultural drivers using the interpretive structural method. The identified cultural drivers are development and expansion of jihadi groups, promotion of religious values in neighborhoods, development of social vitality, development and expansion of recreational sports activities, central role of mosque in neighborhoods, utilization of peripheral capacities, and the high social status of mosques among the people. These cultural drivers were structured in six levels