تحلیلی بر نحوه پرداخت مواجب و سیورسات به نیروهای نظامی دوره قاجار با تکیه بر مجموعه حسن زاده (مرکز اسناد آستان قدس رضوی)

در عصر قاجار به واسطه وجود مناقشات ارضی و برخی نا امنی های مستمر در کشور، دولت مجبور بود تا علاوه براستفاده از نظامیان رسمی، از ایلات و طوایف نیز درمواقع جنگ و اردوکشی ها سرباز به خدمت بگیرد. این مسئلهباعث شده بود تا همیشه مبلغ قابل توجهی از بودجه کل کشور صرف مخارج این نیروها گردد. این پژوهش در نظردارد تا پرداخت مواجب نیروهای نظامی را به عنوان بخشی از این مخارج، مورد کنکاش قرار دهد. پژوهش حاضر بارویکرد آرشیوی- تحلیلی قصد دارد تا از طریق بازخوانی و -بازنویسی اسناد یکی از مجموعه های 10000 برگی آستان قدسرضوی که محدوده سال های 1264 الی 1343 ق را دربرمی گیرد، نحوه پرداخت مواجب و سیورسات به نظامیان و منابع مالی این پرداخت ها را مورد بررسی قرار دهد.نتایج پژوهش نشان می دهد که بودجه حکومت قاجاریه، بیشتراز محل وصول انواع مالیات ها تامین می شد که بخش اعظم آن به نظامیان و پرداخت مواجب آن ها تعلق می گرفت. بودجه مملکتی در دیوان خانه و در دفاتری تحت عنوان دستورالعمل تنظیم می گردید که بر اساس اصول دیوانی و از نظم خاصی در نوشتار برخوردار بودند. مواج ب به دو صورت نقدی و جنسی سه ماهه و یا شش ماهه بر اساس کتابچه دستورالعمل وبعد از مراسم سان و طی تشریفات خاصی پرداخت می شد.