تحلیلی بر مناقشات مرزی ایران با عثمانی و عراق در نوار مرزی ایلام

در عصر قاجاریه با وجود دولت مرکزی، در بسیاری از مناطق ایران خاندان‌هایی با تکیه بر ایل و تبار خویش به صورت ملوک‌الطوایفی بر مناطقی از ایران حاکمیت داشتند که در زمان جنگ و پرداخت مالیات، مطیع شاهان قاجار بوده و بیشتر مواقع هم‌چون حاکمانی مستقل عمل می‌کردند. والیان فیلی پشتکوه از جمله‌ این خاندان‌ها بودند که بر استان ایلام امروزی حاکمیت داشتند و حدود سیصد سال از مرزهای ایران در برابر تجاوز عثمانی‌ها به دفاع پرداختند. پس از فروپاشی دولت عثمانی در جنگ جهانی‌ اوّل، دولت عراق در مرزهای غربی ایران تشکیل شد و مناقشات مرزی ایران و عثمانی جای خود را به مناقشات ایران و عراق داد که تا آغاز جنگ تحمیلی (31/6/1359) ادامه یافت. مقاله پیش‌رو با روش توصیفی – تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع در صدد بررسی و تحلیل دلایل مناقشات مرزی ایران با عثمانی و بعدها عراق در نوار مرزی ایلام است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد خودسری‌های حکام محلی دولت عثمانی و مرزداران عراقی در دست‌درازی به خاک ایران، نیاز کشاورزان عراق به آب رودخانه‌های مرزی، حضور اهالی ایلام در عراق و توسعه‌طلبی سران حزب بعث عراق برای تسلط بر برخی از نقاط مرزی، از عوامل اصلی بروز مناقشات مرزی این دولت‌ها در مرزهای ایلام بوده است.