دگرگونی در ساختار نیروهای نظامی پس از مشروطه و زمینه‏گیری ارتش نوین ایران

برقراری امنیت و تثبیت حاکمیّت ملّی از جمله چالش‌های دولت‌های پس از مشروطیت بود. مشروطه‌خواهان به نیروهای نظامی دوران استبداد اعتمادی نداشتند و ناکارآمدی آنان به ویژه پس از کودتای محمدعلی‌شاه، ضرورت بازنگری در ساختار نیروهای نظامی- انتظامی را اجتناب‏ناپذیر می‌کرد. این نوشتار با هدف بازشناسی دلایل تشکیل ژاندارمری می‌کوشد با استفاده از روش توصیفی- تاریخی و با مراجعه به اسناد و منابع دست اول، به این پرسش‌ها پاسخ دهد که چه عوامل موجب پیدایش ژاندارمری در ایران گردید؟ و پرسش دیگر این‏که زمینه‌های تشکیل ارتش نوین ملّی در ایران چه بوده است؟ این بررسی نشان می‌دهد بر اثر بروز ناامنی‌های فراوان در نواحی مختلف ایران پس از مشروطیت و وجود عواملی که وصول مالیات‌ها را با دشواری رو‏به‏رو می‌کرد، مجلس شورای ملّی بر آن شد تا برای تامین ثبات سیاسی و تضمین درآمدهای مالیاتی، به تشکیل نیروی نظامی-انتظامی تازه‌ای رای دهد که در آینده سرچشمه تحوّلات بسیار گردید. ژاندارمری که با استفاده از افسران و روش‌های اروپایی در ایران شکل گرفت، نه‏تنها حاصل نیاز فوری ایرانیان به برقراری امنیّت بود، بلکه با تاثیرگذاری بر ساختار قشون استبدادی، زمینه پایه‌گذاری ارتش نوین ایران را فراهم آورد.