روند تحول مناصب امنیتی در تاریخ ایران (از ظهور اسلام تا صفویه)

یکی از دغدغههای نظامهای سیاسی چالشهای امنیتی بود که موجودیت آنها را مورد تهدید قرار می‏داد. برای غلبه بر این چالشها و برقراری امنیت، این نظامها با ایجاد نیروهای نظامی و انتظامی و تاسیس نهادهای دیوانی تلاش میکردند که از دامنه چالشهای تهدید کننده بکاهند و ضریب امنیت داخلی را افزایش دهند. از این رو در کنار نیروهای دفاعی که برنامه-ی اصلی آنها حضور در لشکرکشی‏ها با هدف دفاع از مرزها و سرکوب دشمنان و مهار شورشهای داخلی بود، مناصب و مقاماتی نیز در تشکیلات اداری و سازمانی پدید میآمد که عهدهدار انتظامبخشی به امنیت داخلی، در مناسبات افراد جامعه با یکدیگر و با حکومت و دستورالعمل‏های آن، بودند. عناوین این صاحب منصبان در هر سلسله کم و بیش متفاوت بود، اما کارکرد مناصب آنها امنیتی بود که با مقولههای حقوقی و قضایی نیز ارتباط پیدا می‏کرد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل تاریخی، روند تطور مقامات امنیتی در تاریخ ایران دورهی اسلامی و وظایف و مسوولیتهای این مقامات و نحوه انجام اقدامات تامینی آنها، از آغاز تا ظهور صفویه، بررسی شده است. یافته پژوهش نشان میدهد که بهرغم متفاوت بودن عناوین مقامات امنیتی در دوره‏های مختلف تاریخی، کارکرد تامینی آنها تداوم مشابهی داشته و امنیت درونی جامعه به عملکرد این نیروها وابسته بوده است.