تاریخ‌نگاری و امنیت سیاسی در ایران، مطالعۀ موردی ابوحنیفه دینوری

امنیت در حکم مفهومی‌که با نظام فرهنگی و ارزشی جوامع در پیوند است، در دو وجه سلبی و ایجابی، تبیین مناسبات جامعه و حکومت را در پرتو نظم وثبات و ایجاد آرامش و یا فقدان آن در نظر دارد. امنیت سیاسی در پرتو دیدگاه دولت‌محور، که کیفیت امنیت و همین‌طور مشروعیت حکومت را به کارکرد و میزان کارآمدی حکومت نسبت می‌دهد؛ در اندیشه سیاسی ایرانی با مفهوم عدل مقارنت پیدا می‌کند و نظام سیاسی را با نظام کیهانی و پیوستگی دین و دولت می‌نگرد. بر این اساس، عدالت‌محوری اصل تعیین کننده‌ای در مناسبات حکومت و جامعه‌است. تا جایی که می‌توان گفت نظام حکومتی امنیت‌محور، الگوی مثالی موفقی بوده‌است که فرهیختگان مسلمان، در نقد شرایط موجود و مطالبه‌گری سیاسی از آن بهره گرفته اند. نظر به شرایط حاکم بر ایران قرن سوم هجری به نظر می رسد که دینوری با تبیین امنیت سیاسی در دوره ساسانی، همین الگوی اندیشه ای را در نظر داشته و ضمن رخدادگویی تاریخ، نقد نادادگری و ناکارآمدی امنیت سیاسی در زمانۀ خویش را به کار بسته ‌است. با این مدعا، نوشتار حاضر، با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ضمن مرور ماهیت و مفهوم امنیت سیاسی در اندیشه سیاسی ایرانیان، رخدادگویی دینوری پیرامون تاریخ عصر ساسانی را با تکیه بر امنیت و تایید سلوک نیک یا نفی بد روشی حاکمان این عصر بررسی می‌کند. حاصل تحقیق می‌تواند موید این باشد که دینوری، با برجسته‌سازی نظم و امنیت و یا نقصان آن در عصر ساسانی، نقد شرایط زمانۀ خویش را در دستور کار داشته‌است

historiography and political security in iran, a case study of abu hanifa dinouri

security as a concept that is linked with the cultural and value system of societies, in both negative and positive aspects, means the explanation of the relations between the society and the government in the light of order and stability and the creation of peace or lack of it. political security in the light of the state-oriented perspective, which attributes the quality of security and the legitimacy of the government to the functioning and efficiency of the government; in iranian political thought, it finds parallels with the concept of justice and sees the political system with the cosmic system and the connection between religion and government. based on this, justice-oriented is a determining principle in the relationship between government and society. as far as it can be said, the security-oriented government system has been a successful model that muslim intellectuals have used in criticizing the existing conditions and making political demands. looking at the conditions governing iran in the third century of hijri, it seems that dinori had the same thought model in mind when explaining the political security in the sassanid period and while narrating the events of history, he criticized the injustice and inefficiency of the political security in his time. the work is closed. with this claim, the present article, with a descriptive-analytical approach, while reviewing the nature and concept of political security in the political thought of iranians, examines the religious events surrounding the history of the sassanid era, relying on security and confirming the good or bad behavior of the rulers of this era. the result of the research can confirm that dinuri, by highlighting order and security or its lack in the sasanian era, had a critique of the conditions of his time on his agenda.