بررسی عوامل موثر بر ساختار و نقش امنیتی استحکامات دفاعیامنیتی آذربایجان (دوران عباس میرزا نائب السلطنه؛ 1177 تا 1212 ه. ش)

در طول تاریخ انسان‌ها بنا به مقتضیات زمان و مکان، از ابزار و روش‌های تدافعی متفاوتی برای تامین امنیت و مقابله با خطرات و حوادث طبیعی و انسانی بهره گرفته‌اند. احداث قلعه‌ها به عنوان بخش مهمی از استحکامات دفاعی و نظامی از جمله این روش‌ها بوده است. در تاریخ ایران و دوران مختلف از جمله عصر قاجار بنا به شرایط اقلیمی و استراتژیک مناطق مختلف ایران، به جهت تدابیر دفاعی و نظامی، احداث استحکامات دفاعی و قلاع با رویکردی جدید و مبتنی بر اندیشه غربی و بهره‌مندی از تجارب مستشاران غربی، مورد توجه و اهمیت واقع گردید. منطقه آذربایجان در دوره ولیعهدی عباس میرزا از جمله این مناطق می‌باشد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر بر تحولات ساختاری استحکامات دفاعی آذربایجان و نقش امنیتی قلاع این منطقه، به دنبال بررسی و پاسخ به این سوال است که تاثیر عوامل بیرونی در ساختار و نقش امنیتی و نظامی استحکامات آذربایجان چگونه بوده است؟ روش تحقیق مبتنی بر رویکردی نظری و کیفی و در قالب تاریخی تفسیری می‌باشد که در آن ضمن معرفی و بیان عوامل موثر در ساختار استحکامات دفاعی آذربایجان، پنج مورد از قلاع مهم و استراتژیک در این منطقه در دوران نایب‌السلطنه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عوامل ژئوپلیتیکی، جنگ ایران و روس، حضور مستشاران و متخصصین خارجی، محصلین و روشنفکران ایرانی فرنگ دیده و حضور عباس میرزا در آذربایجان، در ساختار قلاع این منطقه و تامین امنیت آن در مقابل تهاجم بیگانگان، نقش مهم و غیرقابل‌انکاری دارند.

Investigating the Factors Affecting the Structure and Security Role of the Defensivesecurity Fortifications of Azerbaijan (during the Era of Abbas Mirza Naib alSaltanah; 17981833)

Throughout history, humans have used different defensive tools and methods to provide security and deal with natural and manmade hazards and disasters, according to the requirements of time and place. The construction of castles as an important part of defense and military fortifications has been one of these methods. In the history of Iran and different eras, including the Qajar era, according to the climatic and strategic conditions of different regions of Iran, for defense and military measures, the construction of defense fortifications and forts with a new approach based on Western thought and benefiting from the experiences of Western advisers. The region of Azerbaijan during the reign of Abbas Mirza is one of these regions. Therefore, the present study aims to investigate the factors affecting the structural changes in the defense fortifications of Azerbaijan and the security role of the forts in this region, seeks to investigate and answer the question of what was the impact of external factors on the structure and security and military role of Azerbaijani fortifications? The research method is based on a theoretical and qualitative approach and in a historicalinterpretive format in which, while introducing and expressing the effective factors in the structure of Azerbaijan’s defense fortifications, five important and strategic fortresses in this region during the viceroy’s period have been studied. The findings of the study indicate that geopolitical factors, the IranRussia war, the presence of foreign advisers and experts, Iranian students and intellectuals, and the presence of Abbas Mirza in Azerbaijan, play an important role in the structure of castles in the region and its security against foreign invasion.