بازشناسی تاثیر مسئله امنیت بر تمرکزگرایی در خراسان و سرزمین های هم‌جوار در دوران غزنوی (351-431 هجری)

از دوران پیش از اسلام تا پایان سده چهارم هجری، جامعه سیاسی شرق فلات ایران به‌ویژه خراسان و ماوراءالنهر، متشکل از حکومت هایی محلی بوده است. این حکومت های محلی در اداره امور داخلی خود استقلال عمل داشتند. در سده چهارم هجری جامعه سامانی به دلیل تغییر الگوهای ارزشی و زیادِ فرقه‌گرایی، دچار بحران های امنیتی داخلی (تنش ها و کشکمش میان گروه های اجتماعی) و خارجی (حملات نیروهای ترکمن و به‌ویژه قراخانیان) شد. در این وضعیت با تضعیف جنبه های داوطلبانه‌ نظم اجتماعی، به‌ناچار بُعد سیاسی نظم (زور) به کمک نهادهای نظامی ایجاد شده و منجر به دگرگونی ساختار قدرت و گذر از سامانیان به حکومت نظامی غزنوی شد. در این راستا نهادهای انتظامی و نظامی غزنوی بر اساس خصلت سازمانی خویش کوشیدند با حذف حکومت های محلی و اعمال سرکوب و برقراری فضای امنیتی، کنترل مستقیم و همه جانبه ای را بر خراسان و سرزمین های هم‌جوار اعمال کنند. به عبارتی هدف از تمرکزگرایی غزنوی استفاده از همه توانمندی‌های موجود در جامعه برای مقابله با بحران های امنیتی در حال افزایش بود. این مقاله با بررسی وضعیت امنیت در جامعه سامانی غزنوی نشان می‌دهد که چرا بحران امنیتی ایجاد شده منجر به حذف حکومت های محلی در منطقه گردید؟ و این امر چه پیامد هایی را برای جامعه به همراه داشت. روش این تحقیق کیفی، با رویکرد مطالعه زمینه‌ای و توصیف غنی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

Revisiting the Impact of Security on Centralism in Khorasan and Neighboring Territories During the Ghaznavid Period (351 431AH)

From preIslamic times to the end of the fourth century AH, the political community of the eastern plateau of Iran, especially Khorasan and Transoxiana, consisted of local governments. These local governments were independent in managing their internal affairs. In the fourth century AH, the Samanid society suffered from internal security crises (tensions and conflicts between social groups) and external crises (attacks by Turkmen forces, especially the Karakhanids) due to the changing value patterns and high sectarianism. In this situation, by weakening the voluntary aspects of social order, the political dimension of order (force) was inevitably created with the help of military institutions and led to the transformation of the power structure and the transition from the Samanids to the Ghaznavid military government. In this regard, Ghaznavid law enforcement and military institutions, based on their organizational nature, tried to exercise direct and comprehensive control over Khorasan and neighboring lands by eliminating local governments and applying repression and establishing a security environment. In other words, the goal of Ghaznavid centralism was to use all available capabilities in society to deal with increasing security crises. This article examines the security situation in the SamaniGhaznavid community and shows why the security crisis led to the removal of local governments in the region and what were the consequences for society. The method of this qualitative research is library study with the approach of contextual analysis.