تطور ساختار و تشکیلات انتظامی در ایران دوره قاجاریه

دوران قاجار یکی از دوره‏های پرفرازونشیب تاریخ اجتماعی ایران به شمار می‏رود. اقدامات اصلاح‏گرایانه نخبگانی مانند عباس میرزا و امیرکبیر، گسترش سفر‏های صاحب‌منصبان به اروپا، ورود خارجی‏ها و اعطای امتیازات مستشاری به آنان و توسعه‏ی ارتباطات اجتماعی از طریق جراید و غیره موجب رشد و توسعه تشکیلات و ساختار‏های سیاسی و حکومتی گردید. این تحولات در حوزه‏های نظم و امنیت و امور انتظامی نیز تاثیر خود را گذاشت. مقاله حاضر به مطالعه این موضوع پرداخته و با روش تحلیل تاریخی، بر اساس منابع تاریخی به بررسی ساختار و تشکیلات نظمیه در دوران قاجار، از دوره محمدشاه تا احمدشاه می‏پردازد. یافته‏ها نشان می‏دهد در ابتدای دولت قاجار به تبعیت از دولت صفوی، امور نظمیه صرفاً در دارالخلافه، یعنی پایتخت محدود و این امر در شهرستان‏ها و ولایات در دست حاکمان این مناطق بود و البته بیشتر منافع حکام را حفظ می‏نمودند. بعد‏ها با توسعه‏ی روابط با سایر کشور‏ها و آشنایی با فرهنگ آن‏ها و نیز انجام امور به‌صورت مستشاری الگو‏های تازه‏ای از اداره‏ی پلیس شکل گرفت و ساختار و تشکیلات ثابتی همانند وزارت نظمیه تاسیس شدند.