جایگاه خاندان بدرخان شیرازی در تشکیلات دیوانی، امنیتی و انتظامی حکومت قاجاریه (با تاکید بر میرزا عبدالوهاب‌خان آصف‌الدوله شیرازی)

در تاریخ ایران، خاندانهای کهن و سرشناس دیوانی همواره در انتظام بخشیدن به امور حکومتی، حفظ و گسترش امنیت، انتقال داشتهها و مواریث ملی نقش بسزایی داشتهاند. خاندان بدرخان، نمونه مشخصی از این خاندانها بودند. مهمترین آنها میرزا عبدالوهابخان آصفالدوله بود. نظر به عملکرد مدیریتی و دیوانی این خاندان در دوره قاجاریه، این جستار به شیوه توصیفی تحلیلی و با تکیه‌بر منابع و اسناد انتشار یافته، تلاش میکند به تبیین جایگاه و کارکرد دیوانی و انتظامی این خاندان و درعین‌حال، معرفی چهرهها و نخبگان آن بپردازد. نتایج حاصل نشان می‌دهند عواملی نظیر خوش‌نامی، اعتبار و توانمندی انتظامی و تشکیلاتی خاندان بدرخان بهویژه در امور قورخانهای، نیاز مبرم مرکز برای مدیریت بحرانها، در واگذاری مناصب دیوانی و انتظامی به این خاندان تاثیرگذار بوده است. فرمان ساماندهی به بحرانهای آذربایجان، گیلان و مازندران، تفویض والیگری منطقه ناآرام خراسان به آصفالدوله در دوره ناصری، حاکی از خبرگی و اعتماد قاجارها به وی در انتظام‌بخشی به اوضاع نابسامان این ایالتهاست. یافته‌ها همچنین نشان میدهد که هرچند نتیجه مساعی و اقدامات آصفالدوله در انتظامبخشی به امور آشفته خراسان، در آخرین ماموریتش به خاطر دسیسه‌ها و سهم‌خواهیهای طیفهای قدرت و تا اندازهای استبداد وی عقیم ماند و منجر به عزل آصف‌الدوله از این ایالت شد؛ ولی نفوذ خاندان بدر، پس از وی متوقف نشد و با تفویض برخی مسئولیتهای سیاسی به آنان تا دوره پهلوی ادامه و استمرار یافت.