قراسوران‌های فارس و نقش آن‌ها در حفظ امنیت راه‌های فارس با واکاوی نقش نیروهای انگلیسی (از دوره قاجار تا پایان جنگ جهانی اول)

یکی از مهم‌ترین ابزار موفقیت حکومت‌ها در طول تاریخ بشر حفظ نظم و امنیت برای رفاه مردم بوده و البته این موضوع مستلزم وجود حکمرانان مقتدر بوده است. در عصر قاجار که ایران مورد توجه قدرتهای جهان قرار گرفت، با توجه به معضلاتی که حکومت با آن مواجه شد، امنیت با چالش اساسی مواجه شد. ایالت فارس به‌عنوان یکی از ایالت‌های وسیع کشور جزو ایالت‌هایی بود که به علت وجود راه‌های تجاری که از آن به مناطق دیگر کشور عبور می‌نمود، این ناامنی را تجربه نمود. در مقاله‌ حاضر که با روش تاریخی توصیفی انجام شده، به نقش و گستره‌ قراسوران به‌عنوان حافظان امنیت راه‌های فارس در این ایالت پرداخته می‌شود. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که قراسوران‌های فارس تا زمانی که اقتدار حکومت مرکزی در این ایالت برقرار بود و حقوق و مواجب خود را به‌موقع دریافت می‌نمودند، در تامین امنیت راه‌های فارس به‌خوبی عمل می‌نمودند و زمانی که این پرداخت‌ها با مشکل مواجه می‌شد، این امنیت رخت برمی‌بست. سوءاستفاده‌های مالی حکام راه‌های استحفاظی، تعداد کم قراسوران‌ها و ناامنی که ایلات مختلف (قشقایی، خمسه و ...) به آن دامن می‌زدند، نیز در این امر تاثیرگذار بود. این موضوع علاوه بر شکایات تجار و عابرین راه‌ها، شکایت ماموران دولت انگلیس را نیز در پی داشت. حفظ منافع تجاری دولت انگلیس به‌ویژه در راه‌های شیراز بوشهر و بوشهر اصفهان از اولویت‌های اساسی این دولت بود که با دست‌اندازی خوانین جنوبی و ایلات و عشایر (ایل قشقایی و ...) با مشکل همراه بود و آنان به راه‌های مختلف و با انعکاس شکایاتشان به کنسولگری انگلیس در هندوستان و وزارت داخله و خارجه درصدد برآمدند از این تعدیات جلوگیری نمایند. سرانجام با تاسیس نیروی ژاندارمری و جلوس رضاخان بر تخت سلطنت، تشکیلات قراسورانی منحل شد.