بررسی اسنادی میزان پایبندی دولت شوروی به فصل پنجم معاهده مرزی با ایران (پیمان اتحاد سه‌گانه)

هجوم قوای اشغالگر روس و انگلیس به ایران، در شهریور 1320/ اوت 1941، موجب پریشانی اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران شد. ایران باوجود اعلام بی‌طرفی در جنگ جهانی دوم، باز هم همانند گذشتۀ تاریخی خود، مورد بی‌مهری و ظلم واقع شد. در بازه زمانی مورد نظر، محمدعلی فروغی عنوان نخست‌وزیری ایران را بر عهده داشت. وی با در نظر گرفتن این امر که سیاست بی‌طرفی رضاشاه با شکست روبه‌رو شده و ناگزیر بایستی با نیروهای متفقین همکاری نمود، به انعقاد موافقت‌نامه‌ای با این دول، همت گماشت. مسئله اختلافات مرزی بین ایران و شوروی در دوره پهلوی دوم، از سال 1320 ش، به‌طورجدی مورد توجه قرار گرفت و در 9 بهمن همین سال، نخستین موافقت‌‌نامه مرزی تحت عنوان «پیمان اتحاد سه‌گانه» به امضا رسید. بر اساس فصل پنجم این معاهده، دولت شوروی متعهد شد تا نیروهای نظامی‌اش را که به‌واسطه جنگ جهانی دوم در ایران حضور داشتند، در موعد مقرر، از خاک ایران خارج نماید. پژوهش حاضر با استفاده از روش مطالعات کتابخانه‌ای و تکیه بر منابع معتبر آرشیوی و اسناد، بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که دولت شوروی به چه میزان به تعهدات خود در فصل پنجم این معاهده، در قبال ایران پایبند بوده است. یافته‌های پژوهش بیان‌گر آن است که دولت شوروی در پایبندی به تعهدات خود در قبال ایران تعلل ورزیده و به بهانه‌های گوناگون از عمل به آن‌ها خودداری کرده است.

The documentary study of the Soviet government commitment to the 5th chapter of the boundary treaty with Iran(Trilateral alliance pact)

The invasion of occupier forces of Russia and England to Iran,shahrivar 1320/ August 1941, disturbed the political _economic situation of Iran.  In spite of  the declaration of neutrality during the second world war , Iran underwent the disrespect and cruelty just like it’s past history. During the mentioned interval Mohammed Ali Foroghi was on the power as the prime minister of Iran ; Considering that the neutrality policy of Reza Shah had failed and it is required  to cooperate with Allies forces, he made an agreement with these states.  The problem of boundary conflicts between Iran and Russia during second Pahlavi period, since 1320, had been considered seriously. In 9 Bahman of that year, the first boundary agreement called " trilateral alliance pact " was signed. According to the 5th chapter of this pact, Russia committed to exit it’s forces from Iran on the determined date which were presented in Iran due to the second world war. Using library study method and relying on the validated sources and documents, the present research seeks to answer the question that: to which extent Russia has committed to its o obligations in the 5th chapter of the treaty?