مبانی نظری و جایگاه نیروی نظامی و انتظامی در اندیشه‌های متفکران اسلامی تا پایان عهد صفوی

حمایت از موجودیت یک جامعه و حکومت و همچنین حفظ دستاوردهای یک ملت، همیشه نیاز به نیروی نظامی و انتظامی را ضروری ساخته است. نیروهای نظامی و انتظامی در شکل‌گیری و تداوم حکومت‌ها نقش اساسی داشته‌اند. پس در هر جامعه‌ای، نیروهای نظامی و انتظامی حافظ حکومت در برابر آشوب‌های داخلی و تهاجمات بیگانه بوده‌اند. شناخت و تحلیل مبانی و جایگاه این نیروها به مفهوم آگاهی یافتن از بخشی از هویت یک جامعه است. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. به‌ویژه آن‌که ایران در موقعیت جغرافیایی خاصی قرار گرفته است که به‌واسطه آن، بارها آماج هجوم‌های مختلف گردیده است. این موقعیت جغرافیایی، اهمیت نیروهای نظامی و انتظامی را در ایران دوچندان ساخته است. بر اساس همین اهمیت، متفکران و اندیشمندان از عالمان و دیوان‌سالاران ایرانی و اسلامی به مبانی این نیروها و جنبه‌های مختلف آن در آثار خود توجه خاصی داشته‌اند. سوال اساسی این پژوهش آن است که جایگاه نیروهای نظامی و انتظامی در اندیشه‌های اسلامی چگونه تبلور یافته است؟ به نظر می‌رسد که اهمیت مسئله جهاد و غزا و بهره‌گیری این اندیشمندان از پشتوانه‌های نظری ایران باستان و همچنین آیات قرآن و روایات اسلامی باعث شد که مبانی نظری نیروهای نظامی و انتظامی در آثار آن‌ها جایگاه ویژه‌ای به خود اختصاص دهد. از سوی دیگر، توجه به مسائلی مانند مرزداری، اجرای حدود و احکام الهی و هم‌چنین حفظ جایگاه و کیان خلافت نیز باعث توجه به مبانی این نیروها شده است. یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که عالمان و دیوان‌سالاران ایرانی در آثار خود، با توجه به مبانی ذکر شده و اوضاع سیاسی هر دوره، توجه خاصی به نیروهای نظامی و به‌ویژه انتظامی داشته‌اند و وجود آن‌ها را از ضروریات حکومت و جامعه برشمرده‌اند. این پژوهش کوششی جهت تبیین مبانی نظری نیروهای نظامی و انتظامی در اندیشه‌های این متفکران است که با روش تحلیلی توصیفی به این نظریات پرداخته شده است.

The theoretical basics and position of disciplinary forces in the Islamic thoughts of thinkers to the end of Safavi period

Advocating the existence of a society and government and also maintaining a nation’s achievements have always required a disciplinary and military force. The disciplinary and military forces have played a basic role in the formation and stability of governments. So in each society, the disciplinary and military forces protect the government against domestic chaos and foreign attacks. To recognize and analyze the basic factors and position of these forces means to undrestand a part of the identity of society. Iran was also involved in this. In particular,Iran is located in a specific geographical region,so the disciplinary and military forces were more important. Based on this, the Islamic Iranian scholars and bureaucrats have paid attention to these forces and their aspects particularly. The main question in this research is that: how the position of disciplinary and military forces has manifested in the Islamic thinking? It seemed that the importance of the topic of Jihad and exploitation of the ancient Iran theoretical supports by thinkers and also Quran verses and Islamic narratives caused the theoretical basics of disciplinary and military forces assigned a particular position to themselves in their works. On the other hand,considering the issues like the control of frontiers,enforcing divine rules and also keeping the position of caliphate have made the basics of these forces important. The research results showed that regarding the mentioned basics and political situation of each period,Iranian scholars and bureaucrats in their works have paid special attention to the military forces particularly disciplinary ones and considered their existence as one of the requirements of society and government.  This research is an attempt to determine the theoretical basics of the disciplinary forces in the thoughts of these thinkers which has investigated these theories in a  descriptive _analytical method.