کارکرد امنیتی دیوان اِشراف در ایران در سده‌های میانه

یکی از دیوان های مهم در تشکیلات اداری حکومتهای تاریخ میانه ایران که کارکردی مهم در عرصه بازرسی و نظارت بر امور مالی و دخل‌وخرج سلطنتی، نحوه رفتار و عملکرد کارگزاران حکومت، خبریابی و خبررسانی (اقدامات جاسوسی) و امنیت کشور داشت، دیوان اِشراف بود. کارکرد چندگانه بازرسی، نظارتی و امنیتی منصب اِشراف به ریاست مُشرف الممالک موجب شد که این دیوان از اهمیت و جایگاه مهمی در نظام دیوانی برخوردار شود و به‌منزله دیدبان حاکمیت در سراسر قلمرو حکومتی درآید. در این پژوهش که از نوع تاریخی است، به شیوه توصیفی تحلیلی ضمن تبیین کارکردهای مختلف دیوان اِشراف و دیدگاه‌های اندیشوران سیاسی دراهمیت وضرورت آن، کارکرد امنیتی این نهاد در پایداری حکومتهای مرکزی و تامین امنیت اجتماعی بررسی شده است. یافته پژوهش نشان داده است که کارکرد تامینی و مراقبتی دیوان اِشراف، جایگاه و اهمیت آن را در نظام اداری به‌گونه‌ای برجسته ساخت که شیوه عملکرد آن در تداوم یا تزلزل حکومت ها تاثیر مهمی داشت.