روش های کنترل ماسه های روان به منظور پیشگیری از بروز بحران درخطوط ریلی راه آهن ایران

زمینه و هدف: پدیده حرکت ماسه های روان، به عنوان یکی از بلایای طبیعی مناطق کویری همواره خسارات فراوانی را به بخش حمل و نقل کشور تحمیل می کند. به طوری که 5.5% از کل خطوط ریلی در مناطق ماسه گیر قرار دارند. از طرفی الزام عبور خطوط راه آهن از مناطق کویری و ماسه گیر و مشکلات متعدد ایجاد شده برای خطوط راه آهن از جمله، خروج از خط ناگهانی قطارها، مسدودی های متعدد، صلبیت روسازی، فرسودگی ادوات اتصال خط، کاهش ایمنی و هزینه های بالای تعمیرات و نگهداری باعث شده تا ارائه و اجرای راهکارهای تثبیت ماسه های روان در مناطق کویری ریلی به یک امر ضروری تبدیل شود.روش: انجام تحقیقات در این زمینه به صورت مطالعات کتابخانه ای یعنی کاوش در متون موجود و همچنین مطالعات میدانی با حضور در خطوط ریلی ماسه گیر در اداره کل راه آهن شرق کشور صورت پذیرفت. مطالعات با هدف یافتن راهکارهای تثبیت ماسه های روان و جلوگیری از رسوب آن ها در خطوط ریلی صورت پذیرفت. یافته ها: راهکارهای ارایه شده در این تحقیق، در موضوع تثبیت ماسه های روان قبل از رسیدن به خطوط ریلی مانند پوشش گیاهی، احداث خاکریز خندق، تله های رسوب گیر، احداث دیوار، مالچ پاشی و در موضوع جلوگیری از ته نشین شدن ماسه ها در خط مانند احداث دالخط کوهان دار و گالری به معرفی و بحث گذاشته شده است.نتیجه گیری: مشاهدات میدانی در ادارات کل راه آهن شرق ، تهران و اصفهان بیانگر این مطلب است که تاکنون راهکارهایی مانند احداث دیوارهای تراورسی، کاشت نهال و احداث خاکریز خندق به طور جداگانه و به صورت محدود در راه آهن کشور اجرایی گردیده؛ ولی در اغلب موارد به دلیل توجه نکردن به محدودیت های روش های اشاره شده، مشکل ورود ماسه به خطوط به طور کامل برطرف نگردیده یا در صورت برطرف شدن، پس از مدتی از این موانع عبور کرده و مجدداً به خط رسیده است. در حقیقت شرایط و ویژگی های مسیر ریلی به گونه ای است که ارایه روش یا روش های اجرایی تثبیت ماسه های روان در راه آهن کشور نیازمند مطالعات اقلیمی، جغرافیایی، ژئومرفولوژی، فیزیکی و فرسایشی خاص هر منطقه ماسه گیر نیز میباشد. به دلیل محدودیت های اجرای هر راهکار، بهترین حالت به منظور جلوگیری از ترسیب ماسه درون خطوط ریلی راه آهن ج.ا.ا. ، ترکیبی از دو یا چند راهکار، آن هم بنا به مطالعات خاص هر منطقه و شرایط اجرایی نظیر زمان و هزینه در خطوط ریلی معرفی می گردد تا محدودیت یک راهکار توسط راهکارهای دیگر دیگر پوشش داده شود. در انتهای این پژوهش نیز، راهکار تثبیت ماسه های روان در قسمتی از بلاک ریلی ماسه گیر تل حمید منتظرقائم در اداره کل راه آهن شرق کشور ارائه گردید.