برنامه بازتوانی کالبدی زلزله احتمالی استان تهران و البرز با رویکرد کاهش آسیب‌پذیری در مناطق شهری

زمینه و هدف: وقوع زلزله در استان تهران و البرز سبب پیامدهای ناگوار انسانی، خسارت های سنگین اقتصادی و نیاز به تخصیص حجم زیادی از منابع و فعالیت های کشور در زمان بازتوانی خواهد شد. از این رو ضروری است برنامه ریزی بر مراحل قبل از سانحه در جهت کسب آمادگی و شناخت آسیب پذیری تمرکزکند. در مقاله حاضر تلاش شده، چارچوب برنامه ریزی استراتژیک ضمن شناخت عوامل درونی و بیرونی اثرگذار بر برنامه، راهبردهایی مناسب جهت کسب آمادگی در مرحله قبل و پس از زلزله احتمالی برای مناطق شهری معرفی شود.روش: این مقاله مبتنی بر رویکردی توصیفیتحلیلی بوده که در راستای پیشبرد اهداف، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای فراروی کاهش آسیب پذیری کالبدی و آمادگی در برابر زلزله از طریق مطالعه ی اسناد، کتب، رسالات و مقالات، همچنین تولید نقشه احتمال وقوع زلزله و نقشه آسیب پذیری و آنالیز آن ها شناسایی و مورد ارزیابی واقع شد و در نهایت با انجام تحلیل سوات راهبردها تعیین و سیاست هایی در جهت تحقق آن ها پیشنهاد گردید. در این مقاله نقشه های مورد نیاز در نرم افزار arcgis تهیه شده است.یافته ها: نقشه پهنه بندی خطر استان تهران و البرز نشان داد که 12% از سطح منطقه در پهنه خطرپذیری زیاد و بسیار زیاد قرار دارد که شهر تهران، کرج و شمیرانات در این محدوده واقع اند و از مرکز منطقه به لبه ها میزان خطر کم می شود. مواردی چون گرایش به خرید خانه دوم بین مردم در حومه شهر، امکان تحولات سازنده و مثبت در ساختارهای کالبدی شهر تهران به سبب آگاهی مسئولین از اثرات زلزله و موقعیت ویژه و امکانات استان در کشور از مهم ترین ظرفیت های فراروی تحقق برنامه های آمادگی و کاهش خطر است. از سوی دیگر تجمع دارایی ها و آمادگی پایین سازمان ها برای پاسخ گویی در زمان بحران از عمده موانع تحقق آن است.نتیجه گیری: بازسازی، فرصتی برای برنامه ریزی آینده و حفظ گذشته است؛ با آماده سازی کالبدی جامعه می توان از اثرات و پیامدهای مخرب زلزله کاست و سبب بازسازی پایدار شد. از مهم ترین استراتژی های تدوین شده برای مقطع زمانی پیش از رخداد زلزله تهیه سیستم اطلاعاتی جامع برای شناخت دقیق در حوزه هایی همچون شناخت ذی النفع ها یا پتانسیل منطقه برای تامین مصالح در زمان بازسازی و همچنین تعداد نیروی کار ماهر در تمامی بخش های ساخت است، که سبب کاهش سردرگرمی مسئولین و تصمیم گیری بهتر آن ها درحوزه تامین مصالح، نیروی کار و ... می شود.

Physical recovery plan for a possible earthquake in Tehran and Alborz province, (vulnerability reduction and preparation)

Background and objective: An earthquake in Tehran and Alborz province will cause heavy human and economic losses and allocating large amounts of resources and rehabilitation activities in recovery phase. Hence it is necessary to prepare, identify vulnerabilities and plan predisaster. The present article tries to identify the internal and external factors affecting physical vulnerability and introduce appropriate strategies before and after the disaster for reconstruction phase.Method: This is an analytical descriptive study. For the purpose of the paper, strengths, weaknesses, opportunities and threats of vulnerability reduction and preparation plan were identified and analyzed through assessment of the current situation, the national and local documents and producing risk and vulnerability maps. Based on the SWOT analysis, strategies were made. In this article needed maps is made in ArcGIS software.Findings: Risk map of Tehran and Alborz province shows that 12% of the area is located in high and very high risk zone (city of Tehran, Karaj and shemiranat). Results showed that opportunities such as People's tendency to buy second homes in the suburbs, the possibility of change in physical structure due to the authorities' awareness of the effects of the earthquake and Special situation in the country create major capacities for achieving the goals of preparation plan. Meanwhile, asset accumulation and low readiness of organizations to respond disasters are major obstacles to its realization.Conclusion: Reconstruction is an opportunity to plan for the future and preservation of past. The adverse impacts of earthquake can be reduced by physical preparation plan.