آسیب‌شناسی فضایی مدیریت بحران؛ مطالعه موردی: شهرستان ثلاث باباجانی

زمینه و هدف سکونتگاه‌های انسانی در یک بستر طبیعی خاص شکل می‌گیرند و توسعه پیدا می‌کند. از طرف دیگر، نظام و ساختار اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... حاکم بر جوامع نیز به‌عنوان رکن دیگر، فضاهای سکونتگاهی را متاثر می‌کنند. بنابراین بستر طبیعی و انسانی خاص باعث شکل‌گیری فضاهای جغرافیایی خاص می‌شود که این فضاها نیازمند سیستم مدیریتی خاص خود هستند. پس از زلزله 21 آبان سال 1396 با مرکز ازگله، وجود زمینه‌های طبیعی در شهرستان ثلاث باباجانی موجب شد مدیریت بحران در این منطقه با مشکلات خاصی روبه‌رو شود. علاوه بر این، ساختار مدیریت بخشی و متمرکز حاکم بر کشور، بر پیچیدگی این مشکلات افزود و ساکنان این منطقه را دچار بحرانی عمیق کرد. با این وصف، هدف پژوهش حاضر، آسیب‌شناسی فضایی مدیریت بحران در سکونتگاه‌های شهری و روستایی شهرستان ثلاث باباجانی است. روش این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. داده‌ها به دو صورت اسنادی و پیمایشی گردآوری شدند. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل ساکنان و شهروندان شهرستان ثلاث باباجانی است. یافته ها یافته‌ها نشان دادند مدیریت بحران در شهرستان ثلاث باباجانی انطباق زیادی با الگوی مدیریت متمرکز و بخشی دارد. علاوه بر این، مشخص شد شاخص‌های مدیریت بحران در مراحل چهارگانه (پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی) در وضعیت نامطلوبی قرار دارند. از میان مولفه‌های چرخه مدیریت بحران، بیشترین ضعف مربوط به حوزه پیشگیری و کمترین آن مربوط به مرحله آمادگی است. نتیجه گیری به‌طورکلی نتایج نشان دادند با دور شدن از مرکز شهرستان به سمت حاشیه به‌خصوص به سمت مرزهای جنوب غربی شهرستان، شاخص‌های مدیریت بحران در وضعیت بدتری قرار دارند. به عبارت دیگر، با فاصله گرفتن از مرکز سیاسی شهرستان یعنی شهر تازه‌آباد، وضعیت شاخص‌های مدیریت بحران بسیار نامطلوب می‌شود. همچنین یافته نشان دادند مدیریت بحران در شهرستان ثلاث باباجانی از عوامل فضایی ارتفاع، شیب، شبکه حمل‌ونقل، پراکنش سکونتگاه‌های انسانی و تراکم جمعیت سکونتگاه‌های انسانی نیز تاثیر زیادی پذیرفته است. 

spatial pathology of earthquake management in salas babajani county, kermanshah, iran

background and objective human settlements are formed and developed in a specific natural environment. social, political, cultural, and economic systems that govern the societies can affect residential spaces. therefore, the special natural and human habitats cause the formation of special spaces, which require their own management system. after the earthquake on november 12, 2017, in salas babajani county, kermanshah, iran, whose epicenter was ezgeleh district, the presence of natural areas in the county caused the crisis management in this region to face special problems. in addition, the sectoral and centralized management structure governing the country and thus the salas babajani county added to the complexity of these problems and caused the residents of this region to suffer a deep crisis. the aim of the current study is a spatial pathology of earthquake management in urban and rural settlements of salas babajani county. method this is a descriptive-analytical study. data were collected using the documentary method and a researcher-made questionnaire. participants were the residents of salas babajani county. results the findings showed that the earthquake management in the county has a high compliance with the centralized and sectoral management model. in addition, it was found that the crisis management in the four stages (prevention, preparedness, response, and recovery) was in an unfavorable situation. the highest weakness was in the prevention stage and the lowest weakness was related to the preparedness stage. conclusion overall, the results showed that crisis management has worsened by moving away from the center towards the outskirts, especially towards the southwestern borders. in other words, by moving away from the political center of the county (tazeh abad district), the crisis management became very unfavorable. also, it was found that the crisis management was greatly influenced by the spatial factors of elevation, land slope, transportation network, distribution of human settlements, and population density.