تحلیل مکانی زمانی تصادفات جاده ای در محور مواصلاتی هراز با استفاده از شاخص های آمار مکانی و سیستم اطلاعات جغرافیایی

زمینه و هدف: تصادفات جاده ای یکی از مهمترین عوامل مصدومیت، معلولیت و مرگ و میر در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و مخصوصا ایران می باشد. وقوع تصادفات جاده ای در محور هراز به عنوان یکی از مهمترین محورهای توریستی کشور، دغدغه بسیاری از مسافران و گردشگران می باشد. هدف اصلی این مقاله، مطالعه توزیع و پراکنش تراکم تصادفات جاده ای و شناسایی خوشه های مکانی تصادفات در جاده هراز به عنوان یکی از مهمترین محورهای مواصلاتی استراتژیک و توریستی کشور می باشد. روش: اطلاعات مرتبط با تصادفات جاده ای در محور هراز توسط سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر ایران جمع آوری شده است که در آن تراکم تصادفات و خوشه های مکانی تصادفات با استفاده از تابع تخمین کرنل و شاخص آمار مکانیgetis-ord gi* در روش تحلیل نقاط حاد حادثه خیز در بازه زمانی 5 ساله 1395-1399 مورد ارزیابی و شناسایی قرار گرفته است.یافته ها: نتایج بدست آمده از اعمال تابع تخمین تراکم کرنل نشان دهنده تعییر پذیری مکانی-زمانی تراکم تصادفات جاده ای در امتداد محور هراز در بازه زمانی 1395-1399 بوده که در آن منطقه کهرود پایین بیشترین میزان تراکم تصادفات را به خود اختصاص داده است. تحلیل نقاط حاد حادثه خیز نیز مشخص کرده است که در قسمتهای پنجاب، کهرود پایین، گرنک و پلور خوشه های مکانی تصادفات با مقدار میانگین z-score 4.49 شکل گرفته است که در طول زمان و در بازه زمانی 5 ساله، تعداد خوشه های تصادفات، درصد تصادفات رخ داده در خوشه ها و همچنین طول محور در خوشه های تصادفات شناسایی شده کاهش پیدا کرده است. نتیجه گیری: تابع تخمین تراکم کرنل و روش تحلیل نقاط حاد حادثه خیز در بررسی و تحلیل مکانی زمانی توزیع پراکنش و تراکم تصادفات و همچنین شناسایی خوشه های مکانی تصادفات در محور هراز موثر بوده است.  نتایج حاصل از این تحقیق می تواند در جهت انجام اقدامات اصلاحی فنی و ساختاری، امداد رسانی و همچنین آگاهی بخشی مسافران از وجود قسمتهای خطرناک مورد استفاده قرار گیرد.

spatial-temporal analysis of road accidents in haraz road using spatial statistics and geographical information system

background and objective: road accidents are one of the main causes of injury, disability and causalities in developing countries. in iran, this is also a societal challenge that affects the physical and mental health of people. this is the main concern of tourists and passengers using the strategic and touristic mountainous haraz road which connects the capital, tehran to the north of iran. to address this concern, we aim to study the spatial density distribution of road accidents and identify spatial clusters of accidents along haraz road in a time period of 1395-1399.method: the location and time of haraz road’s accidents were collected at the time of accidents occurrence using global position system (gps) by relief and rescue organization of red crescent society of iran. we used kernel density estimation’s function in order to assess the spatial density of accidents. in this context, spatial density of accidents were estimated for yearly accidents from 1395 to 1399 and also sum of accidents in this five years period. also, to detect spatial accidents clusters, we used the spatial statistics of getis-ord gi* in hot spot analysis. the spatial accidents clusters were also identified both for yearly accidents from 1395 to a1399 and sum of accidents in five years temporal scale. both approaches were implemented using geographical information system (gis). findings: results from implementing the kernel density estimation indicate that the density of accidents varies spatially long the raod and temporarily from 1395 to 1399. the kahroud paeen region in haraz road found to have the most density of accidents in the five years period. hot spot analysis identified four spatial accidents clusters in the regions of panjab, kahroud paeen, gaznak and polour along the haraz road which are statistically significant with average z-score of 4.49. the number of accident clusters, percentage of accidents in the clusters and also the length of road clusters varies spatio-temporaly with a decreasing trend.conclusion: we conclude that application of kernel density estimation and hot spot analysis are useful in order to investigate and analyze the spatio-temporal density distribution of road accidents and also identification of spatial clusters of road accidents along haraz road. the results can be used to implement infrastructural and technical actions, preparation for relief quick actions and also increasing awareness of passengers from dangerous section of haraz road.