بررسی اثرات گرمایش جهانی بر افزایش ریسک آتش‌سوزی جنگل‌های ایران

زمینه و هدف امروزه ایران به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی، یکی از آسیب‌پذیرترین کشورها در برابر تغییرات اقلیمی است. یکی از مهم‌ترین تاثیرات منفی تغییر اقلیم افزایش دما بوده که می‌تواند از‌این‌پس موجب افزایش خطر آتش‌سوزی جنگلی شود. پدیده آتش‌سوزی جنگلی به‌عنوان یک چالش زیست‌محیطی و یکی از مخاطراتی است که بخش وسیعی از جنگل‌های جهان را تهدید می‌کند و ایران از این قاعده مستثنا نبوده است. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اثر گرمایش جهانی بر افزایش ریسک آتش‌سوزی جنگل‌های ایران با بهره‌گیری از فناوری سنجش از دور و تحلیل فضایی بوده است.روش داده‌های پارامتر دمای ایستگاه‌های سینوپتیک (مهرآباد، یزد، بم، شیراز، اصفهان و بوشهر) طی دوره مشترک 1988 تا 2020 در بازه زمانی 32 ساله، از سازمان هواشناسی دریافت شد. سپس برای بررسی روند دما از ماکرو اکسل و افزونه xlstat بهره گرفته شد. به‌‌منظور شناسایی پوشش گیاهی از شاخص پوشش گیاهی (ndvi) و از داده‌های ماهواره لندست 8 استفاده شد و نقشه پوشش گیاهی از تصاویر ماهواره‌ای land cover 10m 2017 در محیط ارث انجین استخراج شد. سپس برای محاسبه توپوگرافی از معیارهای ارتفاع، شیب، جهت شیب و پهنه سطوح تابش خورشیدی بهره گرفته شد. جهت شناسایی پراکندگی و تهیه نقشه تراکم کرنل مناطق آتش‌سوزیِ جنگلی، براساس طبقه‌بندی مناطق کم‌خطر و پرخطر، از داده‌های سنجنده modis c6 ناسا طی سال‌های 2020 تا 2023 استفاده شد.یافته ها نتایج بررسی روند دما در کلیه ایستگاه‌ها طی دوره 32 ساله، روندی افزایشی و معنی‌دار در سطح 95 و 99 درصد بود. این می‌تواند ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای در مراکز شهری باشد که قابل‌توجیه است. نتایج بررسی شاخص پوشش گیاهی مناطق دارای تراکم پوشش گیاهی را مستعد خطر آتش‌سوزی نشان داد. بررسی پهنه سطوح تابشی در مناطق ارتفاعات شمالی تهران، در نواحی کناره‌های خزری و پهنه‌های شمالی ایران، شمال غرب ایران (اردبیل و تبریز)، نواحی مرکزی (کرمان، اصفهان، یزد و شیراز) از ارزش پیکسلی بالایی برخوردار بودند. یعنی میزان پهنه دریافتی تابشی خورشیدی در این مناطق نسبت به سایر مناطق ایران بیشتر بوده است. در‌نهایت نقشه پراکندگی نقاط و شدت تراکم کرنل نشان داد استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان مستعد ریسک بالاتری از آتش‌سوزی جنگلی هستند.نتیجه گیری ایران با تغییر اقلیم ناشی از گرمایش جهانی مواجه شده است. اقلیم جدید ایران هوای گرم‌تر و خشک‌تری را سپری خواهد کرد و بیشتر مستعد آتش‌سوزی جنگلی خواهد بود. بنابراین طرح برنامه‌ای جامع برای کاهش اثر تغییر اقلیم و آینده‌نگری‌های اقلیمی از حیطه مدیریت بحران در ایران باید مورد توجه قرار گیرد که این امر موجب کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آ‌وری خواهد بود.

investigating the effect of global warming on increasing the risk of wildfires in iran

background and objective today, iran is one of the most vulnerable countries to climate change due to its geographical and climatic features. one of the most important negative effects of climate change is the increase in temperature, which can increase the risk of wildfires. wildfires are an environmental challenge and one of the threats to a large part of the forests in the world, including iran. this study aims to investigate the effect of global warming on the increase in the risk of wildfires in iran by using remote sensing technology and spatial analysis. method the temperature data of the synoptic stations (mehrabad, yazd, bam, shiraz, isfahan and bushehr) in a 32-year period from 1988 to 2020 were first prepared from the meteorological organization. then, excel macros and xlstat plugin were used to check the temperature trend. to identify the vegetation cover, the normalized difference vegetation index (ndvi) was used from the landsat 8 satellite with a spatial resolution of 27.84 meters, whose source of data was the google earth engine. then, the parameters of elevation, slope, aspect, and amount of solar radiation were used to calculate the topography. to identify the spatial distribution of fire occurrence, the kernel density estimation (kdn) was used by classification of areas into low-risk and high-risk areas based on nasa’s modis c6 satellite images (2000-2023).results the results of examining the temperature trend in all stations in the 32-year period showed an increasing and significant trend at 95 and 99% confidence intervals. this could be due the increase of greenhouse gases in urban centers, which is logical. the results of the ndvi showed that areas with high vegetation density were more susceptible to wildfires. investigation of the solar radiation area showed that the northern highlands of tehran, the banks of the caspian sea and northern areas of iran, northwestern iran (ardebil and tabriz cities), and central iran (kerman, isfahan, yazd and shiraz cities) had a high pixel value, indicating that the amount of solar radiation was higher in these regions than in other regions of iran. finally, the spatial distribution map and the kdn showed that the provinces of kohgiluyeh & boyer-ahmad and khuzestan were more prone to a wildfires.conclusion iran has faced climate change caused by global warming. considering the new climate of iran, which will be hotter and dryer, it will be more prone to wildfires. therefore, comprehensive planning to reduce the effect of climate change is needed in the field of crisis management in iran, which can help reduce the vulnerability and increase resilience.