طراحی و اعتبارسنجی الگویی بومی برای مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها (مطالعه‌ موردی: استان اردبیل)؛ رهیافتی آمیخته

زمینه و هدف: شدّت سوانح و بلایای طبیعی در بسیاری از نقاط روستایی کشور به گونه‌ای است که تداوم زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنان این مناطق را همواره با بحران مواجه می‌نماید. روستاها نسبت به شهرها به ‌دلیل ساختار و بافت سنتی در برابر سوانح و مخاطرات طبیعی آسیب‌پذیری زیادی دارند و همه ساله سوانح طبیعی، خسارات زیادی را بر روستاهای کشور وارد می‌کند. بر همین اساس پژوهش حاضر نیز با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگویی بومی برای مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها در دو مرحله کیفی (روش دلفی) و کمّی انجام گرفت. روش: این پژوهش از لحاظ هدف، اکتشافی و از لحاظ نوع، توصیفی است که به روش میدانی اجرا گردید. جامعه آماری پژوهش، در مرحله کیفی تعداد 30 نفر از مدیران ستاد بحران استان اردبیل می‌باشند که به صورت هدفمند و به شیوه نمونه‌گیری ارجاع زنجیره‌ای (روش گلوله‌برفی) انتخاب شدند. همچنین در مرحله دوم و بر اساس جدول مورگان، تعداد 384 نفر از ساکنان روستاهای استان اردبیل با حداقل مدرک دیپلم انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها در مرحله کیفی، مصاحبه عمیق و نیمه‌ساختاریافته با خبرگان است که به روش دلفی و در سه دور انجام گردید و در مرحله کمّی نیز از پرسشنامه‌ بازطراحی شده منتج از مرحله اول استفاده شد. یافته‌ها: در این پژوهش، شاخص‌های استخراج‌ شده، بر اساس متغیرهای مورد مطالعه و همچنین نتایج حاصل از دور سوم دلفی در 7 عامل انتزاعی‌تر (آمادگی، واکنش، پساواکنش، ارزیابی، کالبدی، مدیریتی، ترمیم و بازسازی) و 32 مفهوم (کدهای باز) دسته‌بندی شدند. نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد بُعد ارزیابی و بُعد کالبدی با ضریب مسیر 0/859 بیش‌ترین تاثیر را در الگوی مدیریت سوانح و بلایای طبیعی در روستاها داشته‌اند. در نهایت با استفاده از نرم‌افزار smart pls، از برازشِ مدلِ به‌دست آمده اطمینان حاصل شد. همچنین ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (rmsea)، نیز 0/000 به‌دست آمد که نشان می‌دهد الگوی ارائه شده در وضعیت مطلوبی قرار دارد و می‌توان به نتایج حاصل اتکا نمود.

designing and validating a local model for managing natural disasters in villages (case study: ardabil province); a mixed approach

background and objective: the severity of natural disasters in many rural parts of the country is such that the continuation of the social and economic life of the residents of these areas always faces a crisis. villages are more vulnerable to natural disasters and hazards due to their traditional structure and texture compared to cities, and every year, natural disasters cause a lot of damage to the country’s villages. therefore, the current research was conducted with the aim of designing and validating a local model for managing natural disasters and accidents in villages in two qualitative (delphi method) and quantitative stages.method: this research is exploratory in terms of purpose and descriptive in terms of type, which was carried out by field method. the sample population of the research, in the qualitative stage, 30 people from the managers of the crisis headquarters of ardabil province, who were selected purposefully and by the method of chain referral sampling (snowball method). also in the second stage, based on the morgan table, there were 384 people from the residents of the villages of ardabil province with at least a diploma was chosen. the data collection tool in the qualitative stage was an in-depth and semi-structured interview with experts, which was conducted in three rounds using the delphi method, and in the quantitative stage, the redesigned questionnaire resulting from the first stage was used.findings: in this research, the extracted indicators, based on the studied variables as well as the results of the third round of delphi, were categorized into 7 more effetive factors (preparedness, reaction, backlash, evaluation, physical, managerial, restoration and reconstruction) and 32 concepts (open codes). conclusion: the results of the research showed that the evaluation dimension and the physical dimension with a path coefficient of 0.859 have had the greatest impact on the management model of accidents and natural disasters in villages. finally, by using smart pls software, the fit of the obtained model was ensured and all significant relationships were detected.