تبیین راه‌کارهای طراحی اسکان موقت بر مبنای مسکن عشایری ایران

زمینه و هدف: اسکان موقت، مهم‌ترین اقدام پس از بروز حوادث طبیعی است؛ با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد، در حوادث گذشته در کشور، میزان رضایت افراد از اسکان موقت در سطح پایینی قرار داشته است. برای پی بردن به دلایل این نارضایتی، باید قضاوت در این رابطه را بر مبنای شاخص‌های مسکن موقت انجام داد. بنابراین هدف این پژوهش در ابتدا، پرسش از شاخص‌های اسکان موقت استاندارد می باشد. با توجه به وجود زندگی عشایری در نقاط مختلف ایران و آگاهی به این موضوع که مسکن عشایر، گونه‌ای از مسکن موقت بر اساس شیوه معیشت ایشان است، این امکان وجود دارد که بتوان از این نوع از مسکن که با ویژگی‌های فرهنگیاجتماعی و محیطی منطقۀ خود، سازگار است، در فرآیند اسکان موقت استفاده نمود. از این‌رو باید مسکن عشایری از منظر شاخص‌های اسکان موقت مورد ارزیابی قرار گیرد.روش: در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، شاخص‌های اسکان موقت مطلوب استخراج و مراتب آن‌ها مشخص گردید. سپس، مساکن عشایری ایران مورد مطالعه قرارگرفته و 17 نوع مسکن در قالب هفت گونه کلی شناسائی شد. این گونه‌ها، از منظر شاخص‌های اسکان موقت مورد ارزیابی قرار گرفت. در نهایت، با استفاده از روش تحلیل سلسه‌ مراتبی ahp و به کمک نرم‌افزار expert choice میزان بهره‌مندی هر یک از گونه‌های مسکن عشایری از شاخص‌های مسکن موقت مشخص گردید.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که از بین هفت گونه مسکن عشایری، دو گونه کپر توپی و لوگ‌کمبی با وزن نهایی 155/0 به لحاظ بهره‌مندی از شاخص‌های اسکان موقت در بالاترین سطح قرار دارند. گونه اوی با وزن 140/0، مضیف با وزن 138/0 و سه گونه آلاچیق، سیاه ‌چادر بختیاری و سیاه‌ چادر قشقایی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرند.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج پژوهش، به منظور طراحی مسکن موقت مطلوب، می‌بایست طراحی اجزاء به گونه انجام شود که ضمن حمل ‌و نقل سریع و آسان بتوان آن را در کمترین زمان ممکن اجرا نمود. همچنین می‌توان با استفاده از تکنیک ها و مصالح بومی و بهره‌گیری از نیروی کار محلی و مشارکت مردمی، هزینه‌های ساخت و اجرای مسکن را کاهش داد. از جمله راه کارهای دیگر در طراحی مسکن موقت می‌توان به مطالعه وضعیت مردم نواحی مختلف کشور و ارائه دستورالعملی منعطف، شامل نیازهای عملکردی و فرهنگی و اجتماعی اشاره نمود تا بتوان از طریق آن حداکثر نیازهای افراد را برطرف نمود.