بررسی تاب‌آوری کالبدی مساکن پیراشهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهرک باهنر مشهد)

زمینه و هدف: امروزه، غالب شهرها و جوامع سکونتگاهی در مکان هایی بنا شده اند که در معرض وقوع انواع سوانح، از قبیل مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار گرفته اند. از این رو، توجه به ابعاد کالبدی بافت‌‌ های مسکونی در نواحی پیراشهری اهمیت بسیاری یافته است. منطقه مورد مطالعه، شهرک شهید باهنر (قلعه خیابان) مشهد می‌باشد که به عنوان ناحیه چهار از منطقه شش به صورت منفصل با جمعیتی بیش از 40 هزار نفر و حدود 7100 واحد مسکونی، در پهنه‌‌ ای با مساحت تقریبی 1602670متر مربع قرار گرفته است. روش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی تحلیلی می‌باشد. سازه تاب‌آوری کالبدی در 5 مولفه تاب‌آوری سازه‌‌ ای، تاب‌آوری قانونی، تاب‌آوری تصویر ذهنی، تاب‌آوری کارکردی و تاب‌آوری مکان، به کمک 35 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. حجم نمونه به کمک فرمول کوکران 120 واحد مسکونی تعیین شد که به روش نمونه گیری طبقه‌ ای بین چهار محله عرفی تقسیم و پرسشنامه تاب‌ آوری کالبدی مساکن در هر محله به طور تصادفی تکمیل گردید. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با عدد 0.92، تایید شد. همچنین داده‌‌‌ها با استفاده روش‌‌های آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌‌‌ها: نتایج آزمون تی تک نمونه ای ، نشان داد که تاب‌آوری کالبدی اماکن مسکونی قلعه خیابان در حد بسیار پائین است. به طوریکه میانگین در مولفه تاب‌آوری مکان 2.61، در تاب‌آوری تصویر ذهنی 1.31 در تاب‌آوری قانونی 1.64، در تاب‌آوری سازه ای 1.21 و در تاب‌آوری کارکردی 1.64 به طور معنی داری کمتر از میانه نظری و در حد بسیار پائین می‌باشد. در مجموع تاب‌آوری کالبدی مساکن قلعه خیابان با میانگین 1.65 در سطح بسیار ضعیف می‌باشد. همچنین با توجه به آزمون آنوا ، میانگین تاب‌آوری کالبدی مسکن بین محلات عرفی قلعه خیابان به طوری معنی داری با هم متفاوت است، به طوری که میانگین تاب‌آوری کالبدی مسکن در محله یک 1.81، در محله دو 1.66، در محله سه 1.46 و در محله چهار 1.67 بوده است. در ادامه به کمک آزمون همبستگی پیرسون مشخص شد با افزایش قدمت بنا تاب‌آوری به طور معناداری کاهش می‌یابد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش، بایستی اقداماتی در سطح وسیع در نواحی پیراشهری در جهت بهسازی و مقاوم سازی اماکن مسکونی بر اساس مقررات ساختمانی استاندارد 2800 انجام گیرد. در غیر این صورت در صورت وقوع مخاطرات طبیعی، با توجه به سکونت بیش از 40 هزار نفر در این هسته پیراشهری، بخش زیادی از جمعیت دچار آسیب جدی خواهند شد.

Investigation of physical resilience of suburban housing against natural hazards (Case study: Bahonar town of Mashhad)

Background and objective: Today, most cities and residential communities are built in places that are exposed to a variety of disasters, such as natural and manmade hazards. Therefore, paying attention to the physical dimensions of residential structures in suburban areas has become very important. The study area is Bahonar town of Mashhad, which is a separate area from district 6 with a population of more than 40 thousand people and about 7100 residential units, in an area with an approximate area of 1602670 square meters.Method: This research is applied in terms of purpose and descriptiveanalytical in terms of methodology. In this study, physical resilience was quantified in 5 components of structural resilience, legal resilience, mental image resilience, functional resilience and location resilience, using 35 indicators in the Likert scale. The sample size was determined using Cochranchr('39')s formula of 120 residential units, which was divided into four conventional neighborhoods by stratified sampling method and the physical resilience questionnaire of the houses in each neighborhood was randomly completed. The reliability of the research instrument was confirmed using Cronbachchr('39')s alpha coefficient of 0.92. Data were also analyzed using inferential statistical methods.Findings: The results of onesample ttest showed that the physical resilience of the residents of the castle on the street is very low. So that the average in the component resilience component is 2.61, in the mental image resilience 1.31, in the legal resilience 1.64, in the structural resilience 1.21 and in the functional resilience 1.64 it is significantly lower than the theoretical average and very low. In general, the physical resilience of QalaeKhiaban housing is very poor with an average of 1.65. Also, according to the ANOVA test, the average physical resilience of housing varies significantly between the conventional neighborhoods of QalaeKhiaban, so that the average physical resilience of housing in neighborhood one is 1.81, in neighborhood two is 1.66, in neighborhood three is 1.46 and In neighborhood four it was 1.67. Then, with the help of Pearson correlation test, it was found that with increasing the age of the building, resilience decreases significantly.Conclusion: According to the results of the study, largescale measures should be taken in the suburban areas to improve and rehabilitate housing in accordance with the building regulations of Standard 2800, otherwise due to the large population in these suburban cores In the event of environmental hazards, a large part of the population in these areas will be seriously harmed.Keywords: Physical resilience, Housing, suburban, Bahonar town of Mashhad, natural hazards