مطالعه تطبیقی مسکن بومی و بازسازی شده پساسانحه روستایی، روستای مورد مطالعه: لیاول علیا پس از زلزله 1369 منجیل-رودبار

زمینه و هدف: زلزله یکی از تهدیدهای جدی در عصر حاضر است، که منابع محلی جوامع روستایی را درهم می شکند. پس از زلزله 31 خرداد منجیلرودبار در سال 1369، به دلیل حجم بالای آسیب ها، روستاهای زیادی علاوه بر جابه جایی با یکدیگر ادغام گردیدند. لیاول علیا یکی از این روستا بود که بنا به سیاستهای اتخاذ شده، جابه جا شده و با سه روستای دیگر در مکانی به نام چهارمحل ادغام گردید. این جابه جایی و ادغام سبب دگرگونی هایی در کالبد، گونه و عملکرد مسکن و متعاقب آن سبک زندگی و معیشت ساکنان شد. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تغییرات مسکن در نتیجه جابجایی و ادغام روستای لیاول و تغییرات ایجاد شده در طرح و کالبد، سازمان فضایی و گونه مسکن بازسازی شده در مقایسه با مسکن بومی با گذشت 29 سال از زلزله است.روش: برای درک تغییرات ایجاد شده در مسکن در دو گونه یاد شده، دو رویکرد اتخاذ شده است. در ابتدا از دیدگاه، فرم، گونه شناسی، سازماندهی فضایی، تعداد 4 خانه بومی و 4 خانه بازسازی شده(به همراه الحاقات و تغییرات ایجاد شده تا زمان حال) برداشت میدانی شدند. علاوه بر آن، تلاش شد با ساکنان لیاول جدید در مورد الحاقات مسکن و دلایل آن نیز مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شود تا به خلاصه ای از تاریخچه تغییرات مسکن بازسازی شده تا به امروز و چگونگی شکل گیری لایه های مختلف فضایی، عملکرد و چیدمان آن دست یافته شود.یافته ها: بر اساس یافته ها، مسکن بازسازی شده در طرح و کالبد به جهت مصالح ساخت، الحاق فضاهای زیستی جدید، تعریف متفاوت و گاهی متغایر از حریم و امنیت، تکنولوژی ساخت و عناصر معماری مانند بام و نما، دچار تغییراتی در مقایسه با مسکن بومی شده است. همچنین از بعد سازمان فضایی نیز به سبب تغییر در ابعاد زمین و مسکن، تناسبات مسکن، زمین و فضاهای زیستی معیشتی، انعطاف پذیری فضاها، اولویت های فضایی و پراکنش مسکن روستایی، تغییراتی بین این دو گونه مشاهده می شود. از منظر گونه شناسی مسکن نیز می توان به تغییراتی در جهت گیری مسکن بنا به مسائل جغرافیایی اقلیمی، تطابق اقلیمی مسکن، کاهش تعداد طبقات و همچنین ارتفاع آن از سطح زمین، و کاهش تاثیرپذیری از عوامل طبیعی محیطی اشاره کرد.نتیجه گیری: به نظر می رسد، همانطور که کاهش آسیب پذیری کالبدی روستای لیاول در برابر سوانح آتی یکی از معیارهای اصلی بازسازی بوده است، توجه به عوامل اجتماعیروانی، فرهنگی، معیشتی و جغرافیایی اقلیمی موثر بر گونه شناسی، طرح و ساخت و سازماندهی فضایی مسکن روستایی، در این بازسازی مورد اهمال قرار گرفته اند. باید اذعان نمود که، صرف بازسازی مسکن با رویکرد بومی نیز منجر به موفقیت و استقبال عموم نخواهد شد. بنابراین تحقیق در مورد ویژگی های گونه مسکن بومی بازمانده از زلزله سال 1369، تغییرات، تطبیق پذیری ها و چگونگی شکل گیری مسکن دائمی فعلی و شناسایی جنبه های مثبت؛ منفی؛ وجوه مشترک و نقاط افتراق بین آنها، می تواند منجر به شکل گیری طرح های بهینه در تصمیم گیری و پیاده سازی مسکن آینده این روستا شود.

A Comparative Study of Local and Reconstructed Rural Post-disaster Housing Case study: Layavol Oliya after the 1989 Manjil-Rudbar earthquake

Background and objectives: The earthquake is one of the serious threats in the present era, which disrupts local resources of rural communities. After the ManjilRudbar earthquake in June 21, 1989, many villages merged and displaced due to the vast damages. According to the adopted policies, Liyavol Oliya was one of these villages that displaced and merged with three other villages in an area called ChaharMahal. The displacement and integration caused changes in physical, typology and functions of habitation and subsequently the lifestyle and livelihoods of the residents. The purpose of this study is to determine changes in habitations as a result of displacement and integration of Liyavol village as well as changes in design, structure, spatial organization and types of reconstructed houses in comparison with local houses, 29 years after the earthquake.Method: Two approaches have been adopted to understand changes in these two types of housing. Initially, 4 local and 4 reconstructed houses (together with extensions and modifications made to the present) were fielddocumented in the aspects of form, typology and spatial organization. In addition, a semistructured interview was conducted with residents of LiyavoleJadid about housing extensions and its causes to get a brief overview of the history of reconstructed housing changes to date and how different spatial layers form, and its functions and layout.Findings: According to the findings, reconstructed houses have been altered in design and physical featured for materials, incorporation of new living spaces, different and variables definitions of privacy and security, construction technology and architectural elements such as roof and facade in comparison with local houses. As well as, some changes are observed in these two types because of the changes in land and housing dimensions, housing proportions, land and living spaces, flexibility of spaces, spatial priorities and distribution of rural housing, from the aspect of spatial organization. From the aspect of housing typology, changes in housing orientation can also be attributed to geoclimatic issues, climatic adaptation of housing, and reduction in the number of floors as well as the elevation from ground, and the reduction the impact of naturalenvironmental factors.Conclusion: It seems that, as the reduction of the physical vulnerability of Liyavol village to future disasters is considered to be one of the main criteria for reconstruction, considering the sociopsychological, cultural, livelihood and geographicalclimatic factors affecting the typology, design and spatial organization and structure of rural housing have been neglected in this reconstruction. It must be acknowledged that just reconstruction of the houses through a native approach will not lead to success or public acceptance. Therefore, study the characteristics of remained local houses from the earthquake of 1989, changes, adaptations, and how current permanent housing is formed, as well as identification of the positive, negative and common and different aspects between them, may result to form optimal plans in deciding and implantations of future housing in this village.