تبیین ابعاد اجتماعی- اقتصادی تاب آوری شهری در برابر زلزله مطالعه موردی: منطقه 4 شهر تبریز

زمینه و هدف: بلایای طبیعی همواره به عنوان پدیده ای طبیعی در طول دوران حیات کره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و گردباد در اغلب موارد تاثیرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی باقی گذراده است و تلفات سنگینی بر ساکنان آن ها وارد ساخته است. ساختمان ها و زیرساخت های این گونه مناطق را نابود کرده و عوارض اقتصادی و اجتماعی پردامنه ای بر جوامع بشری و کشورهای جهان تحمیل کرده است. بررسی پیشینه مطالعات نشان می دهد ارتقا تاب آوری ساکنین در برابر بلایای طبیعی، تحت تاثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، محیطی و مدیریتی قرار دارد.روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی شاخص ها و عوامل موثر بر تاب آوری اقتصادی و اجتماعی و ارزیابی میزان آن در منطقه 4 شهر تبریز می پردازد. هدف اصلی این مقاله هم بررسی ابعاد اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار بر بهبود وضعیت تاب آوری ساکنین و درک سهم هر یک از عوامل در میزان تاب آوری ساکنین منطقه 4 شهر تبریز است.یافته ها: با توجه به هدف پژوهش ابتدا دو معیار اقتصادی و اجتماعی برای پژوهش تعریف شد و برای هر یک، زیرمعیارهای (تراکم جمعیت، وضعیت باسوادی، وضعیت بیکاری و ارزش اقتصادی زمین و مسکن) که به شناسایی بهتر کمک کند، انتخاب شد و برای ترکیب زیرمعیارهای هر گروه از مدل تحلیل سلسله مراتبی (ahp) استفاده شد و وضعیت نهایی تاب آوری اجتماعی و اقتصادی منطقه 4 در محیط gis استخراج گردید.نتیجه گیری: نتایج تحقیق بیانگر آن است که 39.4 هکتار از محدوده مورد مطالعه از وضعیت تاب آوری نامناسبی برخوردار می باشد و در مقابل 1167 هکتار از محدوده مورد مطالعه از منظر تاب آوری، در وضعیت کاملا مناسبی قرار دارد. تاب آوری اجتماعی اقتصادی نسبتانامناسب، متوسط و تاب آوری نسبتا مناسب، به ترتیب با 174، 259.7 و 434 هکتار از محدوده مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند.

Explaining the Socio-Economic Aspects of Urban Resilience against Earthquake: A Case Study, 4th District of Tabriz

Background and objective: Natural disasters, as natural phenomena, have always existed and will exist on the planet earth. The natural disasters such as floods, earthquakes, storms and tornadoes often has a divesting impact on human settlements and caused heavy casualties for inhabitants; destroyed the structures and infrastructure of these areas and imposed enormous economic and social losses on societies and countries around the world. An overview of the history of studies shows that increasing the resilience of residents against natural disasters is affected by social, economic, environmental and managerial factors.Method: In this applied research, descriptiveanalytic method was used to study the indicators and factors affecting economic and social resilience and evaluate its rate in 4th district of Tabriz. The main objective of this paper is to study the social and economic aspects that affect the improvement of residents' resilience as well as the understanding the contribution of each factor to the resilience of residents in the 4th district of Tabriz city.Findings: Initially, economic and social criteria defined according to the research objective, and then subcriteria such as population density, literacy status, unemployment statue, and economic value of the land and housing were selected for each criterion in order to better identification; analytical hierarchical analysis (AHP) was used to combine the subcriteria of each group, so the final status of social and economic resilience of 4th district obtained in GIS system. Conclusion: The results indicate that 39.4 hectares from the studied area have an inappropriate resilience condition in contrast to 1167 hectares of the studied area, in terms of resilience, is in perfect condition. The relatively inappropriate, moderate, and relatively good resilience of the socioeconomic state include 174, 259.7 and 434 hectares of the study area, respectively.