مروری بر مفاهیم، شاخص‌ها، چارچوب‌ها و مدل‌های تاب‌آوری در برابر زلزله

زمینه و هدف: سوانح طبیعی همواره برای جوامع شهری به عنوان چالشی بزرگ مطرح بوده است و سکونت گاه های انسانی، زیرساخت ها و سرمایه ها همواره در معرض تهدید بوده اند. طبق آمار، سوانح در گذر زمان افزایش یافته اند و همچنین آسیب پذیری جوامع شهری در برابر سوانح (به ویژه در کشورهای در حال توسعه) سیر صعودی داشته است. با افزایش تعداد و تنوع مخاطرات طبیعی در سکونت گاه های انسانی، معضلی در حیات جوامع بشری ایجاد شده است. بدین منظور، رویکرد رایج از تاکید بر مقوله کاهش آسیب پذیری و مقاوم سازی صرفاً کالبدی، به تاب آوری در برابر سوانح تغییر یافته است.روش: این پژوهش، بر اساس بررسی و مطالعه مروری است که در آن از منابع کتابخانه ای استفاده شده است و بر اساس مطالعه ی کتب، مقالات، رساله ها، اسناد، گزارش ها و همچنین سایتهای اینترنتی معتبر، به شناسایی و تبیین مفاهیم، شاخص ها، چارچوب ها و مدل های تاب آوری در برابر زلزله پرداخت. بر پایه مرور متون تخصصی و اسناد مکتوب در این حوزه، ضمن بررسی مبانی نظری تاب آوری، به ابعاد، مولفه ها، سنجه ها و معیارهای تاب آوری در برابر سانحه نیز پرداخته شد.یافته ها: تاب آوری در ذات خود، دارای بعد اجتماعی است. در واقع تاب آوری در برابر سانحه، یک مفهوم زنده و پویا است و بیشتر، کنش جمعی و همکاری برای مقابله با بحران اجتماعی است. به بیان دیگر، جامعه را باید تاب آور نمود تا بتواند کالبد را استحکام بخشد. بنابراین، به نظر می رسد با توجه به ارتباطات و هم پیوندی ابعاد ملموس و ناملموس تاب آوری، پژوهشگران باید در این حوزه، رویکردی جامع نگر و همه شمول داشته باشند. به بیان دیگر، دیدگاه های تک بعدی در این حوزه، دیگر کارگشا نخواهد بود. در حوزه تاب آوری در برابر سانحه، آنچه بیش از پیش مورد نیاز است، پژوهش های میان رشته ای با رویکرد ترکیبی است که دستاورد آن ، مدل های ترکیبی و تعمیم پذیر با هدف ارتقای تاب آوری در برابر سوانح باشد.نتیجه گیری : تاب آوری در برابر سانحه، مفهومی به نسبت جدید است و بیش از چند دهه از آن نمی گذرد. برای ادامه پژوهش ها در این حوزه، به کارگیری رویکرد ترکیبی، اجتناب ناپذیر است و با هدف ارتقای تاب آوری، باید روش های کمی و کیفی به گونه ای مناسب با هم ترکیب شوند تا به صورت عملیاتی به ارتقای تاب آوری در برابر زلزله منجر شود. افزون بر این، چارچوب معیشت پایدار، رویکرد محله محور در حوزه تاب آوری سانحه را در کشورهای در حال توسعه پیشنهاد می کند. محله، جدا از دارا بودن روابط اجتماعی پویا در یک محدوده جغرافیایی خاص، به واسطه وجود معیارهای ذهنی، بستر مناسبی در جهت بهبود زندگی جمعی و تاب آوری سانحه است.

An Overview to the Concepts, Indicators, Frames and Models of Earthquake Resilience

Background and objective: Natural disasters have always been a major challenge for urban communities, and human settlements, infrastructures and capital have been threatened always. According to statistics, casualties have increased over time, and the vulnerability of urban communities has risen sharply against disasters (especially in developing countries). By increasing the numbers and varieties of natural hazards in human settlements, a problem has been created in the life of human societies. In this point, the current approach to focusing on the reduction of vulnerability and purely physical rehabilitation has changed to resilience against disasters.Method: This paper is a review study using library resources, based on books, articles, thesis, reports, documents as well as valid internet sites, to identify and explain the concepts, indicators frames and models of earthquake resilience. Based on the review of specialized texts and written documents in this field, the study of theoretical foundations of the resilience, the dimensions, components and measures of anticipation are discussed.Findings: Resilience in its essence has a social dimension. In fact, resilience against a disaster is a living and dynamic concept and more is a collective action and cooperation to deal with the social crisis. In other words, society should be resilient to strengthen the body. Therefore, it seems that, regarding the connections and interconnectedness of the intangible and intangible dimensions of resilience, researchers should have a comprehensive and allinclusive approach in this field. In other words, onedimensional views in this area will no longer work. In fact, in the field of the resilience against a disaster, what is more and more needed is interdisciplinary researches with a compound approach whose achievement is a mixed and generalizable model with the goal of promoting resilience against disasters.Conclusion: The resilience against disasters is a relatively new concept and does not go away for several decades. In order to continue researches in this field, the application of the compound approach is inevitable, and with the purpose of increasing the resilience, qualitative and methods should be appropriately combined to function in an operational manner to resilience against earthquake. In addition, the sustainable livelihood framework suggests a neighborhoodbased approach to disaster mitigation in developing countries. Neighborhood, apart from the existence of dynamic social relationships in a specific geographical area, is due to the existence of subjective criteria, a suitable platform for improving collective life and disaster relief.