واکاوی خصوصی‌سازی صنایع پایین‌دستی نفت و گاز در ایران از منظر چارچوب توسعه و تحلیل نهادی استروم

این پژوهش به بررسی این سوال پرداخته است که «عوامل برون‌زای موثر، بازیگران و پیامدهای غیردولتی شدن صنایع پایین‌دستی نفت و گاز چه مواردی هستند؟» در گام اول سوالات متناسب با چارچوب iad با مطالعه اسناد، پژوهش های پیشین، اخبار و داده‌های اقتصادی استخراج گردیدند. در این گام 15 نفر از نخبگان و فعالان صنعتی به روش غیرتصادفی و بر مبنای احراز نخبگی در صنعت پتروشیمی انتخاب گردیده و در بازه 3 ماهه تابستان 1401 مورد مصاحبه نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. در گام دوم گزاره های مستخرج از مصاحبه ها با استفاده از روش تحلیل مضمون، با رویکرد قیاسی و بر مبنای چارچوب تحلیلی iad بررسی گردیدند. عوامل برون‌زا به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته اول ویژگی‌های اجتماع است که عبارت‌اند از: ضعف رویکرد سرمایه‌گذاری عامه مردم، کژ گزینی بازیگران سیاسی و عدالت‌طلبی. شرایط مادی/ بیولوژیکی عامل برون‌زای دوم است که از این موارد تشکیل می‌گردد: نقص بازار سرمایه و بخش بانکی، ضرورت حضور نهادهای عمومی غیردولتی، نواقص بخش خصوصی واقعی، نواقص قانونی و سیاست‌های کلان، نواقص بخش اقتصاد کلان، تحریم اقتصادی و نواقص تنظیم نرخ خوراک. عامل برون‌زای سوم نیز قواعد، قوانین و اسناد بالادستی کشور هستند. در حوزه بازیگران 21 نهاد شناسایی شدند که در سه لایه تاسیسی، سیاستی و عملیاتی فعالیت می‌کنند و هرکدام وظایف خاصی از سیاست‌گذاری کلان، سیاست‌گذاری بخشی و مستقیم، تامین خوراک، مدیریت و توسعه و ... را انجام می‌دهند. پیامدهای مستخرج نشان می دهند که همه اهداف اقتصادی در صنایع پایین‌دستی خصوصی محقق نشده اند.

analyzing the privatization of downstream oil and gas industries in iran from the perspective of ostrom’s institutional analysis and development framework

this research has investigated the question, &what are the effective exogenous factors, actors and consequences of non-governmentalization of downstream oil gas industries?& in the first step, questions according to the iad framework were extracted by studying documents, previous researches, news and economic data. in this step, 15 elites and industrial activists were selected in a non-random way and based on the verification of elite status in the petrochemical industry and were subjected to semi-structured interviews. in the second step, the propositions extracted from the interviews were analyzed using thematic analysis method, with a comparative approach and based on the iad analytical framework. exogenous factors are divided into three categories; the first category is the characteristics of the community, which include: the weakness of the public’s investment approach, the biased selection of political actors, and the desire for justice. the material/biological conditions are the second exogenous factor, which consists of: defects in the capital market and the banking sector, the necessity of the presence of non-governmental public institutions, deficiencies in the real private sector, legal deficiencies and macroeconomic policies, deficiencies in the macroeconomic sector, economic sanctions, and rate regulation deficiencies. food. the third exogenous factor is the rules. in the field of actors, 21 institutions were identified, which operate in three levels of establishment, policy and operation, and each of them performs specific tasks of macro-policy, sectoral and direct policy, food supply, management and development, etc. the derived results show that all economic goals in private downstream industries have not been achieved