تعرض به «تمامیت معنوی شخصیت» و رابطه آن با «تعرض به تمامیت مادی شخصیت» و «تعرضات مالی»

بیان مسئلهگستره و مصادیق تعرض به تمامیت معنوی نفس و شخصیت انسان نزد اکثر فقهاء، نامانوس و تقریبا غیرآشناست. در متون فقهی امامیه، کلمه‌ای که مفید زیان و خسارت حاصل از لطمه به این بخش از وجود انسان باشد به کار برده نشده است، اما تعدادی از فقهای گذشته و محققین معاصر با اشاره به مصادیقی از آن در کنار خسارت مادی به معرفی و تبیین این دست از خسارات پرداخته‌اند(مراغی، 1383: 197 و 198؛ نجفی خوانساری، 1418ق، ج2: 199؛ موسوی بجنوردی، 1391، ج1: 178) و با توجه به ارتکازهای خود در شناسایی مصادیق، در مقام تعریف این عنوان، تعاریف مختلف و مقومات مفهومی متفاوتی را بیان کرده‌اند. در برخی تعاریف، لطمه به این دسته از حقوق مقابل لطمات مادی و به عنوان قسیم خسارت مالی و بدنی تعریف شده است، اما برخی تعاریف این خسارت را قسیم خسارت مالی و بدنی ندانسته‌اند، بلکه خسارت مالی و بدنی را اعم مطلق از این دسته از زیان‌ها تعریف کرده و معتقدند خسارات حاصل از تعرض به تمامیت معنوی نفس از فروعات و قِسمی از خسارت مالی و بدنی است.(جعفری لنگرودی، 1361، ج3: 143؛ صفایی، 1355: 258؛ کاتوزیان، 1362، ج1: 219) در متون فقهی اهل سنت برای اشاره به تجاوز به تمامیت معنوی شخصیت انسان از عبارتِ «الاکراه الادبی» و «الاکراه المعنوی»استفاده شده است(ابوزهره، 2010م: 357 و 358؛ سعید رمضان، 1964م: 671 و 678 ؛ احمد ضیاءالدین، 1405ق: 70) که در تعریف این عنوان و تعیین نسبت معنایی آن با سایر انواع خسارات، همین ابهام و سردرگمی را می‌توان مشاهده کرد.(سنهوری، 1998، ج1: 864 و 865 و احمد السراج، 1414ق: 118) بدیهی است هر کدام از انواع زیان‌ها و خسارات، دارای احکام و موازین فقهی متفاوتی هستند، از این رو تبیین معنا و گسترده مصادیق هر کدام از تعرضات و خسارت وارده به 1ـ تمامیت مادی و 2- تمامیت غیر مادی و 3- اموال و دارایی انسان ضروری می‌نماید. در این راستا، این پژوهش در سه بخش تنظیم شده است: ابتدا واژه‌ خسارت به عنوان واژه‌ای مضاف در انواع آن(خسارت مالی، خسارت مادی، خسارت غیرمادی) بررسی شده است و در بخش دوم و سوم به رابطه منطقی و نسبت انواع تعرضات پرداخته شده است.