بررسی میزان و نحوه رعایت حریم در معماری و شهرسازی از منظر فقه اسلامی شیعه (نمونه موردی: محله خان یزد)

حریم و رعایت یا عدم رعایت آن در بسیاری از مقوله‌های جامعه امروزی، جزو دغدغه‌های اصلی افراد جامعه است. با توجه به نوع زندگی امروزی، حریم افراد در بسیاری از موارد در زندگی روز مره نقض شده و مسائل و مشکلاتی من جمله سلب آسایش و ایجاد مزاحمت برای افراد را به همراه دارد. دین اسلام نیز با توجه به جامعیت خود، در این مقوله احکامی دارد که در این تحقیق با هدف بررسی نحوه و میزان تحقق این احکام در معماری و شهرسازی ایران، به شناخت و دسته‌بندی احکام موجود و بررسی چگونگی تحقق احکام عملی مستخرج، در مقیاس محلی و در محدوده محله خان یزد پرداخته شد. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و طریقه گرد‌آوری اطلاعات از نوع کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی است. نتایج تحقیق بیانگر مصادیق متعددی از رعایت حریم در ابعاد مختلف آن و در بستر مورد بررسی است که مواردی همچون عدم قرارگیری درب منازل روبروی هم، کمترین میزان منافذ از کاربری‌های مسکونی به سوی معبر، درون نشستگی ورودی منازل نسبت به کوچه، همترازی ارتفاع مسجد با بافت اطراف محله، عقب نشستگی حجره‌های اطراف میدان خان نسبت به معبر اصلی، تفکیک حوزه سواره و پیاده در بیشتر نقاط محله، حفظ حریم آب با کمک انتقال آب از طریق قنات، عدم ازدحام در سطح محله حتی در بازارها و بازارچه‌ها و غیره، از این قبیل اند. همچنین میزان تحقق حریم از مجموع جهات نیز در سطح مطلوبی قرار دارد.

investigating the extent and way of observing privacy in architecture and urban planning from the perspective of shiite islamic jurisprudence (case study: khan neighborhood in yazd)

privacy and its observance or non observance in numerous categories of today’s society is one of the key concerns of people in society. regarding the way of life today, people’s privacy is violated in many cases in daily life and brings about problems such as deprivation of comfort and disturbance for people. based on its comprehensiveness, the religion of islam has rulings in this category. in the current study, to investigate the manner and extent of realization of these rules in iranian architecture and urban planning, the existing rules are identified and classified, and the way of implementing the practical rules extracted is studied at the local scale and in khan yazd neighborhood. the research method is descriptive analytical, and the method of collecting information is library and field observations. the research results show several examples of observing privacy in its various dimensions and the context under study, such as the lack of opposite doors, the least number of openings from residential places to the passage, the retreat of the entrance of houses compared to the alley, alignment of the height of the mosque with the surrounding texture, the retreat of the cells around khan square to the main passage, the separation of the riding and pedestrian areas in most parts of the neighborhood, maintaining water privacy by transferring water through aqueducts, lack of congestion in the neighborhood even in markets and bazaars, etc. also, the quantity of observing privacy in all respects is at a desirable level.