قلمرو اختیارات اولیای دمِ مقتولِ بدهکار در اجرای قصاص

شارع مقدس در ضمن آیاتی از قرآن کریم مجازات قتل عمد را قصاص قرار داده است تا از این طریق ضمن متنبه کردن دیگران، قاتل را که با انگیزه و سوء قصد مرتکب فعل ناشایست گردیده و جامعه را دچار وحشت و اضطراب نموده است به سزای اعمال خود رسانداما از آنجا که متضرر اصلی در این جنایت یعنی مقتول وجود ندارد حق اعمال قصاص را به ولی دم وی واگذار کرده است اما سوال این است که آیااگر مقتول دیونی دارد که ترکه ی وی کفاف تادیه آن را ندهد اولیای دم بدون تضمین دیون مقتول میتوانند نسبت به قصاص قاتل اقدام نمایند یا خیر؟ در این خصوص بین فقها اختلاف نطر وجود دارد: برخی با تمسک به آیه‎ی «...مَنْ قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا ...» و این که قصاص حق ولی دم است بر این باورند که اولیای دم بدون تضمین دیون مقتول می‏توانند قاتل را قصاص نمایند اما برخی دیگر با تمسک به روایت ابو بصیر معتقدند که اولیای دم بدون تضمین دیون مقتول نمی‏توانند به قصاص قاتل اقدام کنند. هر چند روایت مزبور به جهت ضعف سند از جانب دسته اول رد شده است اما با توجه به این که آیه مورد استناد دسته اول می‏تواند با آیات نفی حرج و روایات نفی ضرر مقید شود  و این که قصاص اولا حق مقتول است دیدگاه دوم قوی‏تر به نظر می‏رسد.

The realms of authority of the indebted murdered person’s avengers of blood in performing retaliation

While referring to some verses of the Holy Koran, the sacred legislator sets retaliation as a punishment for the premeditated murder, through which not only the other people get warned, but also the murdered, who has performed a wicked deed with an evil intention and motive, bringing about horror and agitation in the society, would receive a punishment. However, since the main harmed person in this crime does not exist, the right of performing retaliation is given to the avenger of blood. But the question is that if the murdered has some debts that his heirlooms do not suffice to pay them, do the avengers of blood still have the authority to perform retaliation against the murderer or not? In this regard there is a controversy among jurists. Relying on the verse &…he who is unfairly murdered, we have made his avenger of blood king…& and on the fact that retaliation is the right of the avenger of blood, some jurists believe that avengers of blood can retaliate the murderer without undertaking the debts of the murdered. But relying on Abu Basir’s narrative, some others believe that avengers of blood cannot perform retaliation against the murderer without undertaking the debts of the murdered,