ملاک حد و تعزیر از منظر فقه مذاهب اسلامی

در نظام کیفری اسلام دوگونه مجازات وجود دارد که یکی حدّ و دیگری تعزیر نامیده شده است. با توجه به تفاوت‌هایی که در احکام و آثار مجازات حدّی با مجازات تعزیری وجود دارد، ارائه ملاکی برای تشخیص و تعیین هریک از آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد. با جستجو در منابع اصیل فقهی مذاهب اسلامی، شش نظریه دراین‌باره، به دست می‌آید. در این میان، جمهور فقها(به‌جز حنفیه) ملاک و مبنای خود را برای این تقسیم‌بندی، قرآن و روایات ذکر کرده‌اند، یعنی جرائمی را که در قرآن و سنّت برای آن‌ها مجازاتی مقدر شده، تحت عنوان حدّ و جرائمی را که مجازاتشان تعیین نشده است، تحت عنوان تعزیر قرار داده‌اند. حنفیه ملاک این تقسیم‌بندی را قرآن و جرائم ذکر شده در روایات را با هر اوصافی تعزیری می‌دانند. از آنجا که منابع روایی نزد فقهای مذاهب اسلامی یکسان نیست، جرائم حدّی و تعزیری‌ نزد آنان مانند یکدیگر نبوده و تفاوت‌های زیادی دارد. این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی، تحلیلی در پی پاسخگویی به این سوال است که ملاک تشخیص مجازات حدّی از تعزیری چیست؟ این مقاله ضمن اشاره به اقوال مذاهب مختلف اسلامی و مقارنه بین آن‌ها، بر اساس گفتاری از امام علی ع و نیز سایر روایات، ملاک شناخت حدّ از تعزیر را قرآن و سنت معرفی می‌کند.  

The criterion of Hadd and Ta’zir from the perspective of jurisprudence of the Islamic schools

There are two types of punishment in the Islamic penal system, one called Hadd and the other Ta’zir. Given the differences in the rules and effects of the Hadd punishment with the Ta’zir one, it seems necessary to provide a criterion for identifying and determining each of them. A search in the authentic jurisprudential sources of the Islamic schools yields six theories on the subject.The majority of the Jurists (except for Hanafis) have mentioned the Qur’an and Hadiths as their criteria for this division, that is, the crimes for which punishment is prescribed in the Qur’an and Sunnah, are put under the title of Hadd and crimes for which the punishment has not been determined therein are introduced as T’azir. Hanafis consider the criterion of this division to be the Qur’an and call the crimes mentioned in the Hadiths with any descriptive attributes as T’azir. Since the sources of Hadiths are not the same among the jurists of the Islamic schools, the crimes of Hadd and Ta’zir are not the same in their ideas and there are many differences. Using library resources and descriptive analytic methods, this paper seeks to answer the question of what is the criterion for distinguishing Hadd punishments from Ta’zirs. This article, while referring to the ideas of different Islamic schools and comparing them, based on a statement of Imam Ali (as) and other Hadiths, introduces the Qur’an and Sunnah as the criteria for distinguishing Hadd from Ta’zir punishments.