تحلیل منشا خیار عیب با رویکرد تطبیقی در فقه و حقوق موضوعه

«قرارداد»، همواره ساختاری برای رفع نیازهای مدنی و معیشتی انسان بوده است. این رفع نیاز با توجه به لازم بودن قراردادها تامین می‌شود و از همین رو در سیستم‌های حقوقی متفاوت، بنا را بر لزوم قراردادها گذاشته‌اند. با وجود این انحلال‌ناپذیر بودن قراردادها همواره نافع نیست، گاهی قرارداد موجب ضرری نامشروع است که باید تدارک شود و گاهی چگونگی انجام آن مغایر با خواست متعاملین است. حق فسخ ناشی از خیار عیب یکی از اسباب فسخ معاملات است. در حقوق ایران پیرامون مبنای ایجاد خیار عیب اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد، گروهی مبنا را قاعدۀ لاضرر و گروهی شرط ضمنی عرفی می‌دانند. برخی نیز تا شش مبنای احتمالی برای این خیار بر شمرده‌اند. روشن شدن مبنای این خیار موجب می‌شود بدانیم شرط سلامت مفید تاکید است و یا تاسیس؟ با رفع عیب، خیار از بین می‌رود یا خیر؟ می‌توان صاحب کالای معیب را ملزم به رفع عیب کرد یا نه؟ این سوالات و پاسخ احتمالی آنان، در مقاله پیش‌رو با رویکردی تطبیقی در فقه و حقوق موضوعه با تاملی در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و همچنین گریزی به مباحث ارزشمند شیخ انصاری مورد مداقه قرار داده شده است.  

The analysis of the origin of the “defect option” with a comparative approach in the Islamic jurisprudence and the statute law

“Contract” has always been a structure for meeting the civil and living needs of human beings. This need is met by the binding of the contracts, and therefore in different legal systems, the contracts are presumed as binding. However, the inability of dissolution of contracts is not always beneficial; sometimes the contract causes an illegal loss that must be repaired, and sometimes how it is done is contrary to the wishes of the parties. The right to terminate the contract due to “defect option” is one of the causes of dissolution of the contracts. There are many differences of opinion in the Iranian law about the basis for the creation of the defect option; some consider the basis to be the rule of “no harm” and some consider it a customary implicational option and some others have listed as many as six possible bases for this option. Clarifying the basis of this option makes us know whether the condition of being unharmed creates emphasis or establishment; whether the option abolishes by repairing the defect or not? Can the owner of the defective product be required to correct the defect or not? These questions and their possible answers are discussed in the present article with a comparative approach to the jurisprudence and statutory law, reflecting on the Convention on Contracts for the International Sale of Goods and also looking at the valuable discussions of Sheikh Ansari.