ضابطه و حکم «اجتماع عرضی اسباب»

هرگاه چند عامل، خسارتی را ایجاد کنند، مسئله تعیین ضامن و تقسیم مسئولیت بین عوامل بروز می‌کند که در فروض مختلف قابل تصور است. فقها و حقوقدانان جهت تفکیک مباحث، اصطلاحات خاصی را جعل کرده‌اند و به تعریف آنها پرداخته‌اند که به دسته‌بندی مطالب کمک کرده است. از میان اصطلاحات مورد اشاره «سبب» جایگاه ویژه‌ای دارد. هرگاه چند «سبب» خسارت واحدی را به وجود آورند، اجتماع اسباب واقع می‌شود. فقها و حقوقدانان، اجتماع اسباب را در دو فرض مورد بررسی قرار داده‌اند که عبارت‌اند از اجتماع طولی اسباب و اجتماع عرضی اسباب. در این تقسیم‌بندی، نویسندگان معیار طولی و عرضی بودن اجتماع اسباب را مشخص ننموده و صرفاً به مصادیق و حکم آن اشاره کرده‌اند. از استقرای مصادیق اجتماع عرضی اسباب در متون فقهی و حقوقی، به نظر می‌رسد می‌توان دو معیار همزمانی در ایجاد عامل تلف و تجزیه‌ناپذیر بودن عامل ایجاد تلف را به عنوان ضابطه عرضی بودن اجتماع اسباب دانست و سایر مصادیق را از نوع اجتماع طولی اسباب محسوب نمود.

The criterion and law of “transverse assembly of the causes

When more than one cause inflict damage, the problem of determining the liable and sharing the liability among the causes arise that can have several forms. In order to separate and categorize the issues jurists and lawyers have created and defined special terms. Among the above mentioned terms “cause” has a special position. When more than one “cause” inflicts damage the problem of assembly of the causes arise. The jurists and lawyers have discussed the problem of assembly of the causes in two forms: longitudinal assembly and transverse assembly. In this categorization the scholars have not determined the criterion of being transverse or longitudinal; they have merely named its examples and canons. By exploring the examples of transverse assembly in jurisprudential and legal texts it seems that two criteria can be considered for determining transverse assembly: coincidence of the causes and inability of dissociation of the causes. Other forms of assembly are longitudinal.