موارد «اسراف در قتل» در قوانین کیفری ایران

«اسراف در قتل» عبارتی برگرفته از آیه 33 سوره اسراء است که در آن آیه پس از بیان حرمت قتل انسان و حق ولی دم مقتول نسبت به قاتل، از زیاده‌روی در قتل منع شده است. ظاهرعبارت آیه با لحاظ عبارت قبلی آن ناظر به زیاده‌روی‌نکردن در قصاص نفس است ولی با لحاظ اطلاق  قتل می‌توان آن را شامل مواردی هم دانست که شخص مستحق اعدام است. یکی از مهم‌ترین مباحث مربوط به مجازاتها، پیچیدگی‌های ناظر به تشخیص، تعیین و اجرای آنها و نیز لزوم نظام‌مند بودن دادرسی کیفری است، لذا پرهیز از اجرای خصوصی مجازاتها به این معناست که تنها مقام صلاحیت‌دار قضایی عهده‌دار تحقیق، دادرسی، تعیین و اجرای مجازات خواهد بود، لذا افراد عادی، فاقد صلاحیت حق ورود به این عرصه بوده و اجازه اقدامات خودسرانه را ندارند. با وجود این، قانونگذار اسلامی در موادی از قانون مجازات اسلامی از جمله مادۀ 690  چنین جوازی را به افراد عادی نیز اعطا نموده است که جای نقد دارد، زیرا سبب بازگذاشتن دست افراد عادی در قتل می‌شود که این خود منجر به اسراف در قتل می‌شود. علاوه بر این قانونگذار در بسیار از قوانین خاص از جمله قانون جرایم نیروهای مسلح و قانون مواد مخدر مجازات اعدام را پیش‌بینی کرده است و مرتکبین چنین جرایمی را محارب قلمداد کرده است و از آنجایی که محارب تعریف خاصی دارد، لذا محارب قلمداد کردن مرتکبیین چنین جرایمی و پیش‌بینی مجازات اعدام برای چنین مرتکبینی نیز مصداق اسراف در قتل است.