اصطلاح‌شناسی مفهوم «نظم» و «نظام» در تطور فقه شیعی

حاکمیت ولایت فقیه، برآیندی است از یک نگاه نظام‌مند به فقه شیعه؛ اهتمام به پیشینه چنین نگاهی در فقه شیعه موضوع اصلی تحقیق حاضر است. سیر تطور اصطلاح‌شناسی «نظم» و «نظام» در فقه شیعی از خلال بررسی منابع معتبر، نشان می‌دهد توجه به معنای اصطلاحی سیستم مجموعه‌ای از اجزا و روابط که یک کل را برای تحقق هدفی واحد تشکیل می‌دهند در دو قالب خرد و کلانِ خود در این فقه مورد توجه بوده است و به موازات سایر جنبه‌های این دانش، سیر تکاملی داشته است. در فقه مذکور از سیستم حاکم بر حیات دنیوی انسان به «نظام‌النوع» تعبیر شده که این نظام با پذیرش شریعت از سوی بشر با عنوان «نظام‌ المعاد و المعاش» علاوه بر مصالح دنیوی، تامین سعادت اخروی انسان را نیز تضمین می‌کند. در این بین از نگاه فقها شیعه، فقه دانشی است که تفسیر قوانین حاکم بر نظام المعاد و المعاش را رسالت خود دانسته و در همین راستا برای اداره اجتماع بشری و اجرای قوانین شریعت، سیستمی را با نام «نظام‌الحکم» معرفی می‌نماید و ولایت فقیه، نزد فقهایی چون امام راحل; در واقع، نظریه‌ای است در حوزه نظام الحکم فقه شیعی.