دولت رانتیر کویت و نهادینه شدن جایگاه پارلمان در فرایندی تاریخی

اصل 87 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1358 نخست وزیر منتخب مجلس را مسئول تشکیل هیات وزیران و اخذ رای اعتماد برای وزیران از مجلس قرار داده بود. با تصویب ماده 1 قانون الحاق موادی به آیین نامه داخلی مجلس راجع به تقاضای رای اعتماد و نحوه برگزاری آن مصوب 9/5/ 1363 نخست وزیر موظف شد هم در آغاز هر دوره از مجلس و هم در شرایط مقرر در اصل 87 قانون اساسی پس از تشکیل و معرفی هیات وزیران از مجلس تقاضای رای اعتماد کند. به علاوه، هیات وزیران بر اساس تمایل سیاسی اکثریت حاکم در پارلمان تشکیل می شد. این امر بیانگر تبعیت رای اعتماد به وزیران از منطق پارلمانی نظام سیاسی بوده است. با بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1368 رئیس جمهور منتخب مردم مسئول تشکیل هیات وزیران و اخذ رای اعتماد از مجلس شد. با تصریح به عدم لزوم اخذ رای اعتماد جدید برای وزیران با تغییر مجلس در اصل 133 قانون اساسی و حذف سمت نخست وزیری، رای اعتماد به هیات وزیران از منطق نظام پارلمانی به منطق نظام ریاستی متمایل شده است. رویه عملی رای اعتماد به هیات وزیران پس از بازنگری قانون اساسی نیز موید تبعیت از منطق ریاستی است.

The Parliamentary or Presidential Nature of the Vote of Confidence to the Council of Ministers in the Constitution of the Islamic Republic of Iran

Article 87 of the 1358 Constitution made the prime minister responsible for forming the Council of Ministers and obtaining a vote of confidence from parliament. After the approval of Article 1 of “the law on adding articles to the code of procedure of the parliament about requesting the vote of confidence and the manner of holding it” in 1363/ 5/9, the prime minister was obliged to request a vote of confidence from the parliament both at the beginning of each term of the parliament and in the conditions stipulated in Article 87, after the formation and introduction of the Council of Ministers. In addition, the Council of Ministers was formed based on political will of parliamentary majority. This indicates that the vote of confidence to the ministers follows the parliamentary logic of the political system. After 1368 revision of the Constitution, president made responsible to obtain a vote of confidence for the Council of Ministers after being formed. By stating that “with the change of the parliament new vote of confidence will not be necessary” in Article 133 and removing the post of prime minister, the political system approaches the presidential system. The practical procedure of vote of confidence, after the revision of the Constitution, also confirms the adherence to the logic of the presidential system.