گذار از دولت به شبه‌دولت در عراق و سوریه پس از بیداری اسلامی (2018-2011)

جنبش‌های اعتراضی که از اواخر 2010 بخش وسیعی از خاورمیانه را در بر گرفت، نویدبخش تحولی بنیادین در الگوهای دولت‌بودگی این جوامع پس از دوره‌های متناوبی از ضعف و ناکامی بود. در سطح دولتی، تحولات مزبور با نشانه‌هایی از تحول در ساختار کشورهای واقع در این منطقه همراه شده است. در این پژوهش تلاش شده تا گذار عراق و سوریه از دولت به شبه‌دولت در مقطع پس از بیداری عربی واکاوی شود. شبه‌دولت‌های شناسایی شده که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته‌اند دارای ویژگی‌هایی چون شناسایی بین‌المللی به‌عنوان یک موجودیت سیاسی، بحران مشروعیت و بحران اعمال قدرت انحصاری در قلمروی مفروض، ضعف مفرط در مواجهه با جریان‌های جدایی‌طلب بدون کمک خارجی و نقض حاکمیت از سوی قدرت‌های خارجی هستند. زمینه این وضعیت در عراق با جنگ اول خلیج فارس و به‌ویژه سقوط صدام در سال 2003 آغاز و پس از بیداری عربی تشدید و در سوریه پس از جنبش‌های اعتراضی 2011 آغاز شد. پرسشی که در این ارتباط مطرح می‌شود این است که گذار از وضعیت دولتی به شبه‌دولتی و فرسایش دولت در عراق و سوریه پس از بهار عربی را بر اساس چه مولفه‌هایی می‌توان تبیین کرد؟ این پژوهش با بهره‌گیری از رهیافت عماد رفعت در مورد شبه‌دولت درصدد آزمون این فرضیه است که «ضعف ملت دولت و بحران‌های مشارکت، مشروعیت و هویت در کنار نقش‌آفرینی بازیگران خارجی زمینه‌ساز ورود دولت به فاز شبه‌دولت در عراق و سوریه شده است». روش پژوهش، توصیفی تبیینی و گردآوری داده‌ها نیز با روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است.

Transition from state to quasi state in Iraq and syria since the Arab awakening(2011-2018)

The Arab Awakening which encompassed the broad region of the Middle East and North Africa led to a huge change in the internal politics and especially the pattern of statehood in the region. In the state level, the mentioned developments were accompanied with the symptoms of evolution in the structure of states in the region. In the present paper, the authors are going to explore the transition of Iraq and Syria from statehood to quasi statehood since the eruption of uprisings and civil wars in the region. the recognised Quasi states examined here have been recognised as a political entity. however they lack legitimacy and monopoly in exercizing power in the given territory. It is noteworthy that the context of this evolution in Iraq started since the overthrow of Sadam in 2003 and exacerbated since the Arab spring. The main question of the manuscript is as follows: how can the transition of Iraq and Syria from statehood to quasi statehood since the eruption of the uprising in the region be explained? Accordingly, the following hypothesis has been examined: The weakness of nation state and legitimacy, identity and participation crises coupled with the destructive roles of foreign actors have led to the mentioned transition in Iraq and Syria. The methodology of the manuscript is descriptive explanatory approach and the method of gathering data is based on library studies.