علل‌شناسی بحران دولت و راهبردهای دستیابی به دولت آرمانی در سراج‌الملوک ابوبکر طرطوشی (د. 520 ق)

بخش مهمی از اندیشه سیاسی و مفاهیم نظری معطوف به «دولت»شناسی در تاریخ اندیشه اسلامی، در قالب سنت اندرزنامه‌نویسی بازتاب یافته است. سراج‌الملوک نوشته ابوبکر طرطوشی، نمونه‌ای از این آثار است که در دوره انحطاط خلافت اسماعیلی مذهب فاطمیان مصر یعنی نیمه اول قرن ششم هجری به رشته تحریر در آمده است. مساله پژوهش حاضر ارائه نگرشی اندیشه‌شناختی از درک طرطوشی نسبت به بحران اضمحلال دولت، شناخت ماهیت دولت آرمانی و راه‌حل‌های رسیدن بدان است؛ به عبارت دیگر، پرسش اصلی ناظر به چگونگی دلیل‌یابی بحران سیاسی زمانه و ماهیت تجویزهای طرطوشی برای رسیدن به دولت آرمانی است. مدل مفهومی توماس اسپریگنز در فهم نظریه‌های سیاسی پایه مفهومی این پژوهش است و فرض حاصل از شناخت تاریخی زمانه و اندیشه سیاسی طرطوشی آن است که وی دوران اضمحلال خلافت فاطمیان را بحرانی سیاسی می‌دانست و اثر وی مراحل فهم اندیشه سیاسی در نظر اسپریگنز یعنی بحران‌شناسی، دلیل‌شناسی بحران، آرمان‌شناسی و راه‌حل‌شناسی معطوف به دولت را در بردارد. روش انجام این پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای سراج‌الملوک بوده است تا موثرترین کدهای برآمده از این اثر با محورهای مدل اسپریگنز تطبیق یابد. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که طرطوشی خواهان اصلاح دولت برای برون‌رفت از بحران و رسیدن به دولت آرمانی فضیلت‌گرا بوده است و با تکیه بر راهبرد اصلاح اخلاق فردی، عدالت‌محوری برای اصلاح ساختار قضایی و تنظیم روابط میان طبقات جامعه و ارتقای جایگاه مشورتی عالمان در دولت به منظور تضمینی برای بقای سلامت در نظام سیاسی، امید به تحقّق آن داشته است.

The Ideal Government in Siraj alMuluk by Abubakr alTurtushi

A significant aspect of political thought and theoretical concept about Ideal Government in Islam, is presented in the form of advices. Siraj alMuluk by Turtushi is one of these works written in the period of degeneration of Ismaili Fatimid Caliphate in the late 5th and early 6th century AH. The main gole of this article is the presentation of an understanding of Turtushi`s thought about the crisis of degeneration. In other word, the main question of the study is about the reasoning of the political crisis and Turtushi`s advices for making up the ideal government. In this research, the conceptual model of Thomas Spragens in Understanding of Political Theories has been used. The hypothesis is the historical studying of Turtushi`s political thought and his era when he used to think that period of Fatimid`s degeneration is a crisis. His work is coming across Spragens Thought in political understanding of crisis, its reasons, the solutions for passing it and reaching the ideal government. The methodology is content analysis of Siraj alMuluk in order to compare the most significant concept of this work with Spragens`s model. This research shows that Turtushi used to want reform in order to solve the crisis and reaching an ideal government which has a great deal of virtualism as a policy to have pure statesmen, reform in government, justice in courts and in relationships between classes, and the improvement of clerics in government as advisers for rulers in order to reach high pure in government.