روشنفکری مشروطه از آرمان‌شهر دموکراتیک تا اقتدارگرایی (از منظر جامعه‌شناسی معرفت و رومانتیسم)

روشنفکران به‌مثابه یکی از مهم‌ترین نیروهای اجتماعی تاثیرگذار بر پویش‌های سیاسی و تصمیم‌گیری در سطح حاکمیتی هستند و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌های مرجع و صاحب نفوذ که به افکار عمومی شکل می‌دهند. در ایران سده‌ی نوزده با تلاقی تمدنی با غرب، جریان روشنفکری شکل گرفته بر تحولات سیاسیاجتماعی ایران تاثیر گذاشت. در این پژوهش، نگارندگان درصدد هستند که با روش تبییینی علی و از منظر جامعه‌شناسی معرفت و رمانتیسم، چرایی گذار روشنفکری از آرمان‌های دموکراتیک به ایده دولت مقتدر در عصر مشروطه و پهلوی اول را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. در پاسخ به این پرسش باید گفت که این دگردیسی ریشه در عوامل بسترساز سیاسی اجتماعی عصر مشروطه هم‌چون آنارشی و هرج‌ومرج سیاسی، پراتوریانیسم یا توده‌ای شدن سیاست، بحران حاکمیت ملی، عدم تحقق اصول و باورهای دموکراتیک و خستگی و تنفر عمومی از بی‌ثباتی سیاسیاجتماعی است. یافته‌های این تحقیق، نشان می‌دهند که جریان روشنفکری در همان سال‌های نخستین پس از پیروزی انقلاب مشروطه به تاثیر از زمینه و بستر بحرانی جامعه، به این نتیجه رسید که در نبود دولت مقتدر به‌مثابه محرک مهم برای توسعه، نه می‌توان امیدوار به تحقق حاکمیت ملی بود و نه توسعه، مضافا این‌که بدون ثبات مقتدرانه، آزادی هم به آنارشیسم و حقارت ملی می‌انجامد.

The Constitutionalism Intellectual from Democratic Ideal Type to authoritarianism from the Perspective of Sociology of Knowledge and Romanticism

Intellectuals are one of the important efficient social forces in political processes and policy making at sovereignty level. Besides they are one of the important and influential reference groups that give shape to public opinion. In Iran in 19 century, with civilizational collision with the West was shaped the intellectual mainstream under the impacts of Iran’s sociopolitical developments. In this research, the authors try to explain the reasons and factors of intellectual’s transition from democratic ideas and beliefs to the idea of authoritative state in two time periods of constitutionalism and Pahlavi by using explanative method and knowledge sociology and romanticism. In response to this question, it must be told that in this metamorphosis rooted in sociopolitical factors in constitutional age such as political anarchy, Protorianism, national sovereignty crisis, nonrealization of democratic ideals and principles and public tiredness of sociopolitical turbulence. The finding of this article shows that the intellectual mainstream in the beginning years of constitutional revolution and its critical situation came to this conclusion that in the absence of authoritative state or government as a main motivation for development, there would be no hope for national sovereignty and development and additionally without authoritative stability, liberties lead to anarchism and national humiliation.