خاص‌گرایی فرهنگی و بازتولید هویت‌های دینی: با تاکید بر جنبش بیداری اسلامی

جهانی شدن، فرایندی چندبُعدی است که یکی از ابعاد اصلی آن، بُعد فرهنگی است. گرچه جهانی شدن غالباً به معنی یکسان‏سازی فرهنگی در جهان تلقی می شود، اما در کنار این مسئله نباید از بازتولید هویت ‌و فرهنگ اسلامی چشم‏پوشی کرد. برخلاف دیدگاه رایج که جهانی شدن را موجب عام‏گرایی و یکسان سازی فرهنگی می‏داند، شواهد نشان می دهند، پیشرفت در فناوری ارتباطات و گسترش خودآگاهی های هویتی، موجب تسهیل در بازتولید هویت های فرهنگی مختلف شده است. بر همین اساس، این مقاله پس از نگاهی مختصر به پدیده جهانی شدن و بیان برخی ویژگی‌های آن سعی دارد تا با دسته‌بندی دو دیدگاه عمده در زمینه جهانی شدن فرهنگ، برخی ابهام ها را بزداید؛ در دیدگاه اوّل، به جهانی شدن فرهنگ به معنای هژمونی فرهنگ غربی (امپریالیسم فرهنگی) یا حاکمیت فرهنگ آنگلو آمریکایی و نقد آن پرداخته خواهد شد و در دیدگاه دوم، به جهانی شدن فرهنگ و به موازات آن، بازتولید هویت اسلامی در چارچوب نظریه خاص‏گرایی فرهنگی پرداخته می‏شود. نوشتار حاضر، پس از بررسی هریک از این دو نگرش‌، نتیجه می‌گیرد که دیدگاه دوّم به رغم بهره مندی از برخی ایرادها توانسته است درکی بهتر از پویش و بازتولید بیداری اسلامی را درخصوص فرایندهای ناشی از جهانی شدن فرهنگ ارائه دهد.

Cultural Particularism and Reproduction of Religious Identities: With an Emphasis on Islamic Awakening Movement

Globalization is a multidimensional process and culture is one of the main dimensions of this process. Although globalization of culture means cultural equalization in the world, we must not forget reproduction of Islamic identity and culture. Unlike the common viewpoints that say globalization leads to popularization and cultural equalization, solid evidences show that the progress in communication technologies has facilitated reproduction of diversified cultural identities. On this basis, this study intends to have a glance at globalization phenomenon, explain about some of its specifications and then try to classify two major viewpoints on the culture of globalization in a bid to remove some ambiguities. In the first viewpoint, we will study globalization of culture in the context of Western cultural hegemony (cultural imperialism) or sovereignty of AngloAmerican culture while expressing our critical points. In the second viewpoint, we will study globalization of culture in parallel with reproduction of Islamic identity in the context of cultural particularism. Studying both viewpoints, this paper concludes that the second viewpoint, despite some faults with it, has managed to give a better understanding of the research and reproduction of Islamic awakening in terms of cultural globalization.