بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم

با توجه به جایگاه امنیت در زندگی بشری، نظریه های روابط بین الملل (قدیم، کلاسیک و جدید) همواره درپی تفسیر و تبیین مفهوم امنیت و سازوکارهای دستیابی به آن بوده، در همین راستا نظریه‌های روابط بین‌الملل با توجه به مبانی هستی شناسی خاص خویش، رویکردهایی متفاوت نسبت به مفهوم، ابعاد و ساز و کارهای عملیاتی سازی امنیت در سطح فردی و اجتماعی (ملی و بین‌المللی) درپیش گرفته اند. تفاوت در مبانی هستی‌شناسی دو رویکرد رئالیسم و لیبرالیسم به عنوان دو جریان اصلی در روابط بین الملل منجر به رویکرد امنیتی متفاوت این دو جریان شده است؛ اسلام نیز به عنوان یک دین جهان شمول، جهت گیری متفاوت ازاین دو رویکرد امنیتی در پیش گرفته است که نشات گرفته از تفاوت در مبانی هستی شناسی اسلام است. پژوهش حاضر با بررسی ای تطبیقی به‌دنبال مطالعه تفاوت دیدگاه این سه جریان در مفهوم‌سازی، ابعاد و ساز و کارها و عملیاتی کردن شاخص های امنیت در نظام های امنیتی فردی و اجتماعی (داخلی و بین المللی) است؛ یافته های این پژوهش بر این مبنا استوارند که دیدگاه بدبینانه رئالیسم نسبت به انسان و ماهیت نظام بین الملل (جنگ‌محور بودن) که از مبانی هستی شناسی این نظریه، متاثر است، به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی تقابلی و تقلیل گرا (تاکید بر بعد نظامی امنیت و سطح تحلیل ملی گرا) انجامیده است. دیدگاه خوش‌بینانه لیبرالیسم نسبت‌به انسان و ماهیت نظام بین الملل (صلح محور) با توجه به مبانی هستی‌شناسی خود به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی تعامل گرا، خوش بینانه و تقلیل گرا (تاکید بر بُعد اقتصادی و سطح تحلیل فردگرا) و همچنین، دیدگاه ترکیبی و واقع بینانه اسلام نسبت به ذات انسان و ماهیت نظام بین الملل با توجه به مبانی هستی شناسی خویش به اتخاذ نوعی رویکرد امنیتی تعاملی تقابلی واقع بینانه مبتنی بر امنیت فراگیر (تاکید بر لایه های گوناگون امنیت و سطح تحلیل امت گرا) منجرشده اند

A Comparative Study of Islam’s Security Approach with Realistic, Liberal Security Approach

Given the place of security in man’s life, the theories of international relations (old, classic and modern) have always tried to interpret and explain the concept of security and mechanism of its maintenance. The differences in the ontological principles of realism and liberalism as two main trends of international relations have led to different security approaches of these two trends. Islam too, on the basis of its ontology, has a different approach distinct from the said schools of thought. The present paper is an attempt to study the differences of the said three schools of thought in their conceptualization, dimensions, mechanisms and operationalization of indexes of security in their individual and social (domestic and international) security systems. The findings of the research indicate that the pessimistic approach of realism to man and nature of system, on the basis of its ontological principles, has created a realistic interactiveconfrontational security approach based on comprehensive security (with emphasis on different layers of security and ummah level of analysis).