میراث مشترک اسلامی-ایرانی و بایسته‌های سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران در آسیای‌مرکزی

ایجاد جمهوری‌های جدید در آسیای‌مرکزی در پی سقوط حکومت شوروی، ژئوپلیتیک مناطق شمال‌شرقی ایران را تغییر داد. به این ترتیب مرزهای این منطقه که تا قبل از این به عنوان مرزهای تهدید شناخته می‌شد تبدیل به فرصتی برای بازآفرینی نقش ایران در منطقه‌ای شد که حدود پنج سده خارج از نفوذ مستقیم ایران قرار داشت. هم‌زمانی پایان جنگ 8 ساله ایران و عراق و استقلال کشورهای آسیای‌مرکزی سبب شد تهران جمهوری‌های این منطقه را به عنوان یک فرصت جدید و تازه مورد توجه قرار دهد. در تمام این دوران و با به قدرت رسیدن چهار دولت سازندگی، اصلاحات، اصول‌گرایی و تدبیر و امید روابط با منطقۀ آسیای‌مرکزی در حوزه‌های مختلف سیاسی- امنیتی، اقتصادی و فرهنگی پیگیری شد. با این وجود دستاوردها مطابق انتظار نبود. از این‌رو در این پژوهش که با روش کیفی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده است به دنبال بررسی الگوی مطلوب سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقۀ آسیای مرکزی هستیم و به­طور مشخص به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که مناسب‌ترین رویکرد در سیاست‌خارجی برای تامین بیشینه منافع جمهوری اسلامی ایران در آسیای‌ مرکزی چیست؟ در پاسخ به این پرسش این فرضیه بررسی شده است که رویکرد فرهنگی از راه به­کارگیری مولفه‌های معنایی در قالب میراث مشترک اسلامی- ایرانی در مقایسه با سایر رویکردها از ظرفیت بیشتری برای توسعه روابط ایران و آسیای‌مرکزی برخوردار است.

common islamic-iranian heritage and foreign policy requirements of the islamic republic of iran in central asia

the creation of new republics in central asia after the soviet government fall changed the geopolitics of northeast iran. thus, the borders of the region, formerly known as threatening borders, evolved as an opportunity to recreate iran’s role in an area outside of iran’s direct influence. the end of the eight-year war between iran and iraq and the independence of the asian countries led tehran to consider the republics of the region as a new and further opportunity. throughout this period, with the rise of four constructive governments, reforms, principles, and the hope of relations with the central asian region in various political-security, economic and cultural areas. however, the achievements were not expected. therefore, in this study, in a qualitative and descriptive-analytical approach, we seek to examine the desirable foreign policy pattern of the islamic republic of iran in the central asian region, and we seek to answer the question that what the most appropriate approach to foreign policy to is secure the interests of the islamic republic of iran in central asia? in response to this question, the hypothesis has been examined that the cultural approach is more capable of developing iranian-asian relations through the use of semantic components in the form of a joint islamic-iranian heritage than other approaches.