فهمی اسپریگنزی از چگونگیِ برآمدنِ اندیشه‌ی باستان‌گرایی در زمانِ پسامشروطه

جامعه و سیاستِ ایرانِ زمانِ قاجار بیمار بود و درمانِ آن ناگزیر می‌نمود؛ ازهمین‌رو، بسیاری چاره‌ی کار را در پویشی سیاسی و اجتماعیِ ژرف و دگرگون‌ساز می‌دیدند. پبروِ چنین نگاهی، انقلابِ مشروطه آغاز شد که البته ناکام ماند. از پیِ این شکست، گفتمانی شیرازه بست که «باستان‌گرایی» نام دارد. برجسته‌ترینِ شالوده‌ریزانِ آن عارفِ قزوینی، میرزاده عشقی، ابراهیمِ پورداود، مشفقِ کاظمی، کاظم‌زاده ایران‌شهر، صادقِ هدایت و محمودِ افشار هستند. آنان در کنش‌های اندیشه‌ای و زبانیِ خود بر این گزاره پای فشردند که با گرویدن به آرمان‌شهرِ باستان می‌توان روانی تازه به پیکره‌ی بی‌جانِ ایران بخشید و آن را از نو آراست. پیروِ بازنمایی‌های فراوانِ این گفتار، استان‌گرایی در زمانِ پهلوی فراتر از دیگر گفتمان‌ها نشست و معنایی نوین به زیست‌مندیِ ایرانیان داد. ازآنجایی‌که بررسیِ چهارچوب‌مندِ «چگونگیِ» برآییِ این گفتمان چندان در دستورِ کارِ پژوهشی نهاده نشده است؛ بنابراین، نوشتارِ کنونی می‌کوشد، با بهره‌گیری از الگوی نظریِ اسپریگنز و تکنیکِ «تحلیلِ محتوای کیفی»، به این کاستیِ پژوهشی و پرسش پاسخ دهد که: «گفتمانِ باستان‌گراییِ پسامشروطه چگونه سربرآورد؟» یافته‌ها نشان می‌دهد که این گفتمان برآیندِ کوشش‌های شناختیِ اندیشمندان است و از دلِ فرآیندهای شناختیِ چندلایه - چون آگاهی یافتن از نابسامانی‌های ایران، شناخت ریشه‌ی آن‌ها، جست‌وجوی آرمان‌شهر و سنجش و گزینشِ راه‌کارهای رهایی‌بخش - سربرآورد.

Spragens’ Understanding of the Resurgence of Archaism in the Post-Constitutional Period

The society and politics of Iran during the Qajar era were sick and its treatment seemed inevitable; Therefore, many saw the solution in a profound and transformative political and social campaign. Due to such a view, the constitutional revolution commenced, which of course failed. As a result of this failure, a discourse called &archaism& was formed. The most prominent founders of it are Aref Qazvini, Mirzadeh Eshghi, Ebrahim Pordavoud, Moshfeq Kazemi, Kazemzadeh Iranshahr, Sadegh Hedayat, and Mahmoud Afshar. In their intellectual and speech acts, they emphasized the proposition that by converting to the ancient utopia, one can give a new soul to the lifeless body of Iran and the past glory of Iran could be revived. Following the many representations of this speech, archaism led to dominate over other discourses in the Pahlavi era and give a new meaning to the Iranians’ lifeworld. Since the framework investigation of the &how& of the emergence of this discourse has not been included in the research agenda; Therefore, the current study tries to answer the question, &How did the discourse of postconstitutional archaism emerge?&, by using Spragens’ theoretical model and &qualitative content analysis& technique.  The findings show that this discourse is the result of the cognitive efforts of intellectuals and emerges from the heart of multilayered cognitive processes such as being aware of Iran’s instabilities, recognizing their roots, searching for a utopia, and evaluating and selecting liberating solutions.